<h1 style="text-align: center;">Παναγία Θεοτόκος – Τρικώμου </h1>
          Τον Αύγουστο του 2020 εκδόθηκε από το παρεκκλήσιο του Αγίου Ιακώβου Αδελφοθέου στις Κόκκινες – Λάρνακας το βιβλίο «Παναγία Θεοτόκος – Τρικώμου». Eξαίρετη, επιμελημένη και καλαίσθητη κατά πάντα συγγραφή, των βυζαντινολόγων – αρχαιολόγων Χριστόδουλου Χ’Χριστοδούλου και Ανδρέα Φούλια, οι οποίοι κατάγονται και κουβαλούν αγαθές μνήμες και ιστορικές γνώσεις από την ευρύτερη περιοχή των κατεχομένων της επαρχίας Αμμοχώστου.
          Μέσα από τις 130 σελίδες του βιβλίου αυτού, αναδεικνύονται και προβάλλονται όλα τα εκκλησιαστικά μνημεία (ναοί και παρεκκλήσια) και ιερές εικόνες της κατεχόμενης κοινότητας Τρικώμου.
          Προ πάντων δε, περιγράφεται και προβάλλεται η αρχαία εκκλησία της Παναγίας – Τρικώμου (11ος αιώνας) η οποία ήταν και η δεύτερη ενορία της κοινότητας. Για πρώτη φορά επίσης δημοσιεύονται σε πίνακες και σε ασπρόμαυρες φωτογραφίες οι εξαίρετες τοιχογραφίες (12ος αιώνας) του Ναού αυτού. Αυτές παραχωρήθηκαν το 2015 στους συγγραφείς από τον μακαριστό συντηρητή αρχαιοτήτων Σταύρος Μπαλτογιάννης, ο οποίος επισκέφθηκε το 1965 το Τρίκωμο μετά από πρόσκληση του Τμήματος αρχαιοτήτων, για συντήρηση των ως άνω τοιχογραφιών.
          Το Τρίκωμο είχε και θα έχει ανά τους αιώνες ως σφραγίδα το πανέμορφο φραγκοβυζαντινό εκκλησάκι του Αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου. Για πρώτη φορά δημοσιεύεται φωτογραφία του πανομοιότυπου παρεκκλησίου του Αγίου Ιακώβου Αδελφόθεου, το οποίο ανήγειρε η βασίλισσα της Ρουμανίας Μαρία στο βασιλικό παλάτι του Balchik.
          Το βιβλίο αυτό καθίσταται, με το περίφημο αυτό φωτογραφικό υλικό, πηγή έμπνευσης και πρότυπο καθοδήγησης, κυρίως για κάθε καλλιτέχνη και αγιογράφο ο οποίος ενασχολείται σοβαρά, ουσιαστικά και ταπεινά με την εκκλησιαστική βυζαντινή αγιογραφία και τοιχογραφία.
          Πιστεύουμε ότι η συμβολική τιμή του βιβλίου των €10 αποδεικνύει ότι σκοπός της έκδοσης αυτής δεν είναι άλλος παρά μόνον η ανάδειξη, η προβολή και η δημοσίευση του αγνώστου, ξεχασμένου και κρυμμένου εκκλησιαστικού πλούτου της βυζαντινής τέχνης και κληρονομιάς του τόπου μας.
          Επίκεντρο αυτού του πλούτου για την κοινότητα Τρικώμου είναι οι δύο μεγάλες σε μέγεθος, εξαίσιες βυζαντινές εικόνες (Μελετίου Κρητός, 1620μ.Χ.) του Αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου στο Τρίκωμο, οι οποίες επαναπατρίσθησαν το 2016 από την Ελβετία και τώρα εκτίθενται στο Βυζαντινό Μουσείο του ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου του Γ΄, στην Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου.
          Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να απευθύνονται στην επιτροπή Αγίου Ιακώβου Αδελφοθέου στις Κόκκινες – Λάρνακας, τηλ.: 0035799682743 ή στο email της Ι.Μ. Κιτίου (<a href="mailto:i.m.kitiou@logosnet.cy.net">i.m.kitiou@logosnet.cy.net</a>) οι οποίοι θα αναλάβουν τα σχετικά της αποστολής του βιβλίου.
 
Εκ της επιτροπής
Ι. Ν. Αγ. Ιακώβου Αδελφοθέου
Κόκκινες -  Λάρνακα

Έκδοση Ιερού Ναού Αγίου Ιακώβου Αδελφοθέου Συν. Κόκκινων

Παναγία Θεοτόκος Τρικώμου

Παναγιώτη Ι. Σκαλτσή Αναπλ. Καθηγητού Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ
<h1 style="text-align: center;">ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΚΑΙ ΠΩΣ ΓΙΝΟΝΤΑΙ; ΠΩΣ ΚΑΘΑΓΙΑΖΕΤΑΙ Η ΑΓΙΑ ΤΡΑΠΕΖΑ;</h1>
Εγκαίνια είναι η τελετή με την οποία καθιερώνεται και καθαγιάζεται ένας ναός και από απλό κτίσμα μεταβάλλεται σε οίκο λατρείας και προσευχής και η τράπεζά του σε ιερό θυσιαστήριο και αγία τράπεζα. Άλλωστε η ίδια η λέξη ΕΓΚΑΙΝΙΑ φανερώνει πως ένα πράγμα από παλαιό γίνεται καινούργιο και από μη ιερό, άγιο. Η καινούργια αυτή διάσταση όσον αφορά το ναό είναι ολοκάθαρη σ’ όλες τις ευχές και τα τροπάρια της ακολουθίας. Χωρίς εγκαίνια δεν είναι δυνατή η τέλεση κανενός μυστηρίου παρά μόνο με τη χρήση του Αντιμηνσίου, λινού δηλ. υφάσματος, που μπορεί να αντικαταστήσει την αγία Τράπεζα μέχρι να γίνουν κανονικά τα εγκαίνια, αφού σ’ αυτό υπάρχουν τμήματα λειψάνων αγίων.
Όσον αφορά την ιστορία των εγκαινίων είναι σημαντικό πως από την Παλαιά ακόμη Διαθήκη γίνεται λόγος γι’ αυτά. Η σκηνή του μαρτυρίου που ήταν αφιερωμένη στη λατρεία του Θεού, είχε «δικαιώματα λατρείας» όπως μας λέει ο Απ. Παύλος, (Εβρ. 4, 1), αγιάσθηκε από τον Μωϋσή κατά προτροπή του Θεού με μυσταγωγικές πράξεις· «και λήψη το έλαιον της χρίσεως, και χρίσεις την σκηνή και πάντα τα εν αυτή, και έσται αγία…» (Έξοδ. 40, 9-11). Το ίδιο έγινε και με το ναό του Σολομώντος. Οι Εβραίοι μάλιστα είχαν και έχουν ακόμη ειδική γιορτή των Εγκαινίων, όπως λέγεται, στην οποία γιορτάζουν και θυμούνται τα εγκαίνια και την κάθαρση του ναού του Σολομώντος, την οποία έκαμε ο Ιούδας ο Μακκαβαίος το 165 π. Χ. μετά τη βεβήλωσή του από τον Αντίοχο Δ’ τον Επιφανή. Εκείνο όμως που έχει σημασία είναι πως η εκκλησία από τη στιγμή που έπαψε να καταφεύγει στις κατακόμβες και να προσφέρει την αναίμακτη θυσία επάνω στους τάφους των μαρτύρων, άρχισε να καθιερώνει ναούς και μάλιστα με μεγαλοπρεπείς τελετές, όπως μας πληροφορεί ο ιστορικός Ευσέβιος. Ήταν πανηγύρι τα εγκαίνια τότε, όπως ακριβώς και σήμερα. Πνευματικό πανηγύρι που στηρίζεται στην πίστη του λαού, αλλά και τη ζωντανή παράδοση της Εκκλησίας.
Τα εγκαίνια είναι οπωσδήποτε συνδεδεμένα με τη σημασία που δίνει η Εκκλησία στο Ναό ως λειτουργικό χώρο και οίκο προσευχής του λαού αφ’ ενός και αφ’ ετέρου με τη σημασία που δίνει στον άνθρωπο ως λειτουργικό ον και προσωπικότητα με σκοπό τον αγιασμό και τη θέωση. Γι’ αυτό και στο πανηγύρι των Εγκαινίων καλούμαστε όλοι να συμμετάσχουμε πνευματικά και με πίστη. «Εν πίστει τα εγκαίνια, επιτελούμε φαιδρώς». Η ιερότητα του πανηγυριού αυτού στηρίζεται στην πίστη μας πως ο Ναός είναι έργο του Χριστού και του Παναγίου Πνεύματος· έργο όλης της Παναγίας Τριάδος πιστεύουμε, όπως λέει το τροπάριο, πως «τούτον τον οίκον ο Πατήρ ωκοδόμησε· τούτον τον οίκον ο Υιός εστερέωσε· τούτον τον οίκον το Πνεύμα το Άγιον ανεκαίνισε, το φωτίζον, και στηρίζον, και αγιάζον τας ψυχάς ημών» (απόστιχο του Εσπερινού). Ο Ναός είναι ασφαλώς ο οίκος του Θεού, αλλά και το δικό μας σπίτι. Είναι και πρέπει να είναι το κέντρο της ζωής μας κι όχι κάτι το δευτερεύον. Είναι η σκηνή η αληθινή, λιμάνι των χειμαζόμενων, ιατρείο παθών, καταφυγή ασθενών, δαιμόνων φυγαδευτήριο τόπος που ο λαός δοξάζει τον Θεό «ψαλμοίς και ύμνοις και μυστικαίς λειτουργίαις» οι οποίες αναφέρονται και φθάνουν στο νοερό θυσιαστήριο και σε μας κομίζουν την αγαθότητα και τη χάρη του θεού.
Πως γίνονται τα εγκαίνια του Ιερού Ναού;
Η καθιέρωση του Ναού γίνεται από τον Αρχιερέα, που είναι τύπος του Χριστού, με την εξής σειρά και τάξη, ενώ για την όλη τελετή χρησιμοποιούνται αρκετά υλικά στοιχεία, όπως κερί καθαρό, μαστίχη, σμύρνα, θυμίαμα, λείψανα μαρτύρων, άγιο μύρο, μαρμαροσάπουνα, ροδόσταμο, κρασί, κατασάρκιο της αγίας Τραπέζης, Αντιμήνσια κ.α.
α) Η λιτανεία των Ιερών λειψάνων
Το απόγευμα της προηγούμενης ημέρας, ο Αρχιερεύς μεταφέρει στον Ι. Ναό που πρόκειται να εγκαινιασθεί τα ιερά λείψανα, τα οποία εναποθέτει σ’ ένα άγιο Δισκάριο, πάνω στην Αγία Τράπεζα. Το πρωί αφού τελειώσει ο όρθρος, με την ψαλμωδία σχετικών τροπαρίων γίνεται τριπλή περιφορά γύρω από το Ναό. Ο Αρχιερεύς ντυμένος με λευκή στολή, σύμβολο της καθαρότητας και της αγνότητας, με ιερό δέος φέρει στο κεφάλι του τον ειδικό δίσκο με τα άγια λείψανα σκεπασμένα με το ίδιο κάλυμμα που σκεπάζονται τα θεία δώρα. Οι ιερείς κρατούν το Ευαγγέλιο, το σταυρό και εικόνες, οι δε λαϊκοί προπορεύονται με τις λαμπάδες. Σε κάθε στάση διαβάζονται ορισμένα αναγνώσματα από την Καινή Διαθήκη και στη συνέχεια μπροστά στο Ναό, όπου ήδη έχει τοποθετηθεί ειδικό αναλόγιο γίνεται μία από τις κατανυκτικότερες τελετές της εκκλησίας μας. Η είσοδος δηλαδή πάλι στο Ναό γίνεται με ιδιόμορφο τρόπο. Οι θύρες είναι κλειστές. Ο Αρχιερεύς προστάζει αυτούς που είναι πίσω από τις πόρτες να τις ανοίξουν στο Βασιλέα της δόξης λέγοντας τα λόγια του Δαυίδ. «Άρατε πύλας οι άρχοντες ημών…» (Ψαλ. 24ος), και ακούγονται από μέσα τα λόγια που οι άγγελοι έλεγαν αναμεταξύ τους κατά την Ανάληψη του Κυρίου. «Τις εστιν ούτος ο Βασιλεύς της δόξης». Έχουμε εδώ μίμηση ακριβώς των αγγέλων τη στιγμή της Ανάληψης. Και «οι πύλες ανοίγονται στην πρόκληση των φωνών -τονίζει ο Καβάσιλας- ωσάν να επρόκειτο οι φωνές να εισαγάγουν τον Χριστόν εις τον Ναόν». Με λαμπρό και πανηγυρικό λοιπόν τρόπο εισοδεύονται τα άγια λείψανα μέχρι το θυσιαστήριο, όπου ο Αρχιερεύς, πάλι, αφού τα βάλει σε ειδική θήκη με εύοσμο κηρομαστίχη, τα θυμιάζει, τα μυρώνει και τα τοποθετεί στο στυλίσκο που βρίσκεται στο μέσον της Τραπέζης ως το πιο κατάλληλο θεμέλιο. Κανένα άλλο θεμέλιο δεν είναι καλύτερο από τα ιερά λείψανα. Κι αυτό, όπως λέει ο Καβάσιλας γιατί «κανένα από τα μυστήρια δεν είναι πιο συγγενές προς το Χριστό απ’ ότι οι μάρτυρες. Έχουν τα πάντα κοινά με τον Κύριο δηλ. το σώμα και το πνεύμα και το σχήμα του θανάτου… Άλλωστε τα οστά αυτά είναι ο αληθινός Ναός και το θυσιαστήριο του Θεού, και ο αχειροποίητος αυτός Ναός είναι η απομίμηση του αληθινού».
β) Ο καθαρισμός της Αγίας Τραπέζης
Μετά την τοποθέτηση των ιερών λειψάνων στη θέση που προαναφέραμε, ο Αρχιερεύς παίρνει το δοχείο με την κηρομαστίχη και τα αρώματα, που συμβολίζουν τα μύρα με τα οποία ο Ιωσήφ ο από Αριμαθαίας άλειψε το σώμα του Κυρίου, και τα εκχύνει στην οπή της αγίας Τραπέζης για τη στερέωση του ανεγειρομένου Τάφου. Κατόπιν τοποθετείται η πλάκα στην οπή της αγίας Τραπέζης, ενώ ψάλλονται δύο ωραίοι ψαλμοί ο 142ος «Υψώσω σε ο Θεός μου, ο Βασιλεύς μου, και ευλογήσω το όνομά σου εις τον αιώνα» σαν ευχαριστία και ανάμνηση των θαυμασίων του Θεού, και ο 22ος «Κύριος ποιμαίνει» με…», που υμνεί τη φιλανθρωπία του Θεού. Εν, τω μεταξύ ο Αρχιερεύς αφού πάνω από τα αρχιερατικά του άμφια βάλει στο λαιμό του, το λεγόμενο σάβανο, λευκού χρώματος, σύμβολο της σινδόνης με την οποία τυλίχθηκε το άγιο σώμα του Κυρίου, διαβάζει γονατιστός την ευχή «ο Θεός ο άναρχος και αΐδιος…» με την οποία παρακαλεί τον Θεό να αποστείλει το Πανάγιό του Πνεύμα και να αγιάσει το νέο Ναό. Ακολουθεί η πλύση και ο καθαρισμός της αγίας Τραπέζης με σαπούνι και νερό ζεστό, σύμβολο κι αυτό του Αγίου Πνεύματος του οποίου από δω και πέρα πλέον θα είναι όργανο η αγία Τράπεζα. Η όλη τελετή θυμίζει βάπτισμα. Κι αυτό δεν είναι τυχαίο. Η αγία Τράπεζα εικονίζει το Σωτήρα και δέχεται τα του βαπτίσματος όπως Εκείνος. «Είναι δε ανάγκη – τονίζει πάλι ο Καβάσιλας – να γίνει κάποια κάθαρση ενάντια στη δύναμη του πονηρού, κι όπως ο Αρχιερεύς με προσευχές αποκαθαίρει από κάθε επήρεια των δαιμόνων το ύδωρ με το οποίο βαπτίζει τον άνθρωπο, έτσι και σ’ αυτή την τελετή διαλέγει τις κατάλληλες προσευχές και με τον ίδιο τρόπο, όπως και πριν, με το νερό αποκλείει το πονηρόν». Μετά την κάθαρση της αγίας Τραπέζης για τους λόγους που αναφέραμε, ραντίζει ο Αρχιερεύς το ιερό θυσιαστήριο με ροδόσταμο, με το οποίο κάνουμε την Τράπεζα να ευωδιάζει και όπως λέει ο Καβάσιλας, μ’ αυτό δείχνουμε πως «φέραμε όλα όσα είναι απαραίτητα για να συμπληρώσουν την ανθρώπινη ζωή, δηλαδή φέραμε κι από τα αναγκαία κι από τα ευχάριστα κι απ’ αυτά κάναμε τη θυσία μας». Κατόπιν όπως και μετά το Βάπτισμα ακολουθεί η Χρίση με το άγιο μύρο, το οποίο φέρνει τη χάρη του Θεού στη γη. Το μύρον είναι η δύναμη του θυσιαστηρίου. Δύναμη που ενεργοποιείται, όπως τονίζει ο Καβάσιλας, με την παρουσία και τη χάρη των ιερών λειψάνων για τα οποία αναφέραμε πριν. Αφού επλύθη (εβαπτίσθη), εμυρώθη η αγία Τράπεζα, τώρα ήλθε η ώρα να βάλει τα καλά της. Αρχικά στην κάθε μια από τις τέσσερεις της γωνίες τοποθετείται ένα κομμάτι λινό ύφασμα στο οποίο είναι αγιογραφημένος κι ένας Ευαγγελιστής, επειδή η αγία Τράπεζα εικονίζει όλη την Εκκλησία στη στερέωση της οποίας συνέβαλαν οι Ευαγγελιστές, με τα Ευαγγέλιά τους. Κατόπιν τυλίγεται σταυροειδώς στην αγία Τράπεζα το πρώτο ένδυμα το λεγόμενο κατασάρκιο, σύμβολο της σινδόνης με την οποία τυλίχθηκε το σώμα του Χριστού. Στη συνέχεια τοποθετείται ο επενδύτης, η αγία ενδυτή η τραπεζόφορον κατά τον Συμεών Θεσσαλονίκης. Είναι το βασικό άμφιο της αγίας Τραπέζης, πολυτελές σύμβολο δόξης κατά τον Συμεών, αφού κατά τον ίδιο η αγία Τράπεζα «τάφος εστι και θρόνος του Ιησού». Τέλος τοποθετείται το λεγόμενο ειλητό, το οποίο εισήχθη στους βυζαντινούς χρόνους και αργότερα αντικατεστάθη από το γνωστό Αντιμήνσιο. Λέγεται πως το ειλητό δηλώνει το σουδάριο το οποίο έφερε ο Χριστός στο κεφάλι Του το χρόνο που βρισκόταν στο μνημείο και συμβολίζει την υπέρ ημών νέκρωση και Ανάσταση του Κυρίου. Επάνω σ’ αυτό τοποθετείται το ιερό Ευαγγέλιο και η τελετή τελειώνει με τη μύρωση και θυμίαση όλου πια του Ναού. Οι ευχές δε που διαβάζονται στο τέλος είναι γεμάτες ευχαριστία στο Θεό και παράκληση να γεμίζει με δόξα, αγιασμό και χάρη το νέο θυσιαστήριο έτσι ώστε πάνω σ’ αυτό να μεταβάλλεται η αναίμακτη θυσία σε σώμα και αίμα Χριστού και να αγιάζεται ο λαός του Θεού με τη συμμετοχή του σ’ αυτό το μυστήριο. Τελικά δηλαδή ο σκοπός των εγκαινίων δεν είναι μόνο ο αγιασμός του Ναού αλλά και δικός μας με τον πνευματικό αγώνα και την αληθινή ζωή. «Ούτως εγκαινίζεται ο άνθρωπος· ούτω τιμάται η των Εγκαινίων ημέρα». Σ’ αυτόν τον αγώνα έχουμε οπωσδήποτε οδηγό το Χριστό. Άλλωστε το λυχνάρι που στο τέλος της ακολουθίας ανάβει ο Αρχιερεύς πάνω στην αγία Τράπεζα συμβολίζει, κατά τον Καβάσιλα, το δικό Του Φως. «Αυτό το φως μπορεί να ανακαλύψει και να φέρει στο φως τα πάντα, όπως ακριβώς γέμισε τον Άδην το φως, όταν έφθασε εκεί ο Χριστός.
Πηγή: Δημοσιεύθηκε στο αφιέρωμα «ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΝΑΩΝ» του 6ου τεύχους του Περιοδικού «ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ» Του Παναγιώτη Ι. Σκαλτσή , Αναπλ. Καθηγητού Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ και στο ιστολόγιο https://filoumenos.com.

Τι είναι τα εγκαίνια Ιερού Ναού και πώς γίνονται; Πώς καθαγιάζεται η Αγία Τράπεζα;

Άγιος Συμεών Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης

Από την πρώτη ευχή μέχρι και το βάπτισμα σύμφωνα με τον Άγιο Συμεών Αρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης

Ο Επιτάφιος και τα Εγκώμια της Θεοτόκου

episthmh-kai-theologia-mhtropolith-naupaktou.jpg

ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ

Ο άγιος νέος μάρτυς Κωνσταντίνος της Κύπρου
(μάρτυς επί αραβικών επιδρομών [649-965])
Αρχιμανδρίτη Φώτιου Ιωακείμ
Ο άγιος νέος μάρτυς Κωνσταντίνος έζησε την περίοδο των αραβικών κατά της Κύπρου επιδρομών (649-965). Υπήρξε ανώτατος στρατιωτικός αξιωματούχος και υπηρέτησε και στην Κύπρο, ως απεσταλμένος της βυζαντινής διοίκησης. Κατά τη διάρκεια μίας από τις πολλές αραβικές επιδρομές κατά της νήσου συλλήφθηκε μαζί με τρεις στρατιώτες του, και, μη αρνούμενος τον Χριστό και την Ορθόδοξη πίστη, ούτε με υποσχέσεις και κολακείες, ούτε με βάσανα και τιμωρίες, αποκεφαλίσθηκε με τους συναιχμαλώτους του, λαμβάνοντας τον στέφανο του μαρτυρίου. Κάποιοι χριστιανοί πήραν τότε τα τίμια λείψανα των μαρτύρων και τα ενταφίασαν με τιμές σε σπήλαιο, κοντά στο χωριό Ορμίτεια (σήμ. Ορμίδεια) της επαρχίας Λάρνακας, που έκτοτε αποκαλείται «αγιόσπηλιος».
Μετά από αρκετούς χρόνους, προφανώς, όταν η Κύπρος είχε ήδη ανακαταληφθεί μονίμως από τους Βυζαντινούς (965), φανερώθηκαν από Θεού και τα χαριτόβρυτα αυτά λείψανα, ως πηγή θαυμάτων και ιάσεων σε όσους τα προσκυνούσαν με πίστη. Τότε, κάποιος ηγεμόνας της νήσου, που έπασχε από δυσεντερία και κώφωση, προσκυνώντας με πόθο τα λείψανα των Μαρτύρων, έλαβε αμέσως την υγεία του. Προς δόξα Θεού, λοιπόν, και ευχαριστία των αγίων, ανήγειρε εκ βάθρων νέο περικαλλή ναό στο όνομα του νέου μάρτυρος Κωνσταντίνου. Ο ναός αυτός, προφανώς και με μεταγενέστερες συν τω χρόνω επεμβάσεις, που σωζόταν μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα, κρημνίσθηκε τότε δυστυχώς, για να αντικατασταθεί από τον σημερινό ναό, ο οποίος είναι και ο κεντρικός ναός του χωριού της Ορμίδειας. Ο τάφος του αγίου Κωνσταντίνου βρίσκεται τώρα κάτω από την αγία Τράπεζα του νέου τούτου ναού, όπου και μέρος των ιερών του λειψάνων. Στον ναό υπάρχουν και δύο παλαιότερες φορητές του εικόνες, μία του 18ου και μία του 19ου αιώνα, η προσκυνηματική, με παραστάσεις περιμετρικά από το μαρτύριό του. Υπάρχει, επίσης, και νεώτερο παρεκκλήσιο του κοντά στον ανωτέρω «αγιόσπηλιο».
Τη σπουδαιότερη και αρχαιότερη για τον βίο του αγίου Κωνσταντίνου πηγή αποτελούν δύο σημαντικές του τοιχογραφίες, αμφότερες χρονολογούμενες στον 13ο αιώνα. Η πρώτη βρίσκεται στον ναό του Σωτήρος του χωριού Σωτήρα Αμμοχώστου, η δε άλλη, που φέρει ονομαστική επιγραφή, «[Ο ΑΓΙΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ] Ο ΝΕΟΣ ΟΡΜΥΤΙΑΣ», βρίσκεται στον ναό του Αγίου Αντωνίου Κελλιών της Λάρνακας. Και στις δύο φέρει πλούσιο στρατιωτικό διάκοσμο, καθώς και διάδημα, πράγμα που παραπέμπει στο υψηλό στρατιωτικό και συνάμα πολιτικό αξίωμα του μάρτυρος.
Τη στρατιωτική ιδιότητα του αγίου νέου μάρτυρος Κωνσταντίνου διασώζει και επισφραγίζει ο Κύπριος μεσαιωνικός χρονογράφος Λεόντιος Μαχαιράς (α´ μισό του 15ου αι.) στο περίφημο και ιδιαίτερα σημαντικό για την ιστορία της Κύπρου έργο του Χρονικόν, στην ενότητα που αφιερώνει στους αγίους που ήλθαν από άλλες χώρες στην Κύπρο, όπου, μεταξύ άλλων, κάνει αναφορά στον άγιο Κωνσταντίνο ως εξής: «Εὑρίσκεται […] εἰς τὴν Ὀρμετίαν ὁ ἅγιος Κωνσταντῖνος στρατιώτης»<a href="#_ftn1" name="_ftnref1">[1]</a>. Η ένταξή του από τον Μαχαιρά στην εν λόγω ενότητα δεν υπονοεί τη μοναστική ιδιότητα του αγίου, αλλά ότι δεν ήταν Κύπριος στην καταγωγή και πως μαρτύρησε στη νήσο. Τον Μαχαιρά επαναλαμβάνει αντιγράφοντάς τον ο λατίνος τοπικός χρονογράφος του 16ου αι. Φλώριος Βουστρώνιος στο Χρονικό του («a Ormidia, santo Constantino cavalier»)<a href="#_ftn2" name="_ftnref2">[2]</a>. Τέλος, τον εντάσσει στον γέμοντα σφαλμάτων κατάλογό του των έξωθεν ελθόντων αγίων και ο αρχιμανδρίτης Κυπριανός Κουριοκουρίτης στό έργο του Ἱστορία Χρονολογικὴ τῆς Νήσου Κύπρου, γράφοντας: «Εἰς ὀρμίδιαν ὁ ὅσιος Κωνσταντῖνος»<a href="#_ftn3" name="_ftnref3">[3]</a>. Η πιθανή σύγχυση στους εν λόγω χρονογράφους, όπως και σε μεταγενέστερους μελετητές, ότι ο άγιος υπήρξε όσιος, προήλθε αναμφίβολα από τον ως άνω αρχικό χώρο ταφής και τιμής του, δηλαδή τον «αγιόσπηλιο».
Η μνήμη του τελείται την 1η Ιουλίου.
Καταλήγοντας, πρέπει να τονίσουμε, πως το συναξάριο του αγίου Κωνσταντίνου, που περιλήφθηκε στην πρώτη έντυπη Ακολουθία του, που εξέδωσε ο Αρχιμανδρίτης Κυπριανός (Βενετία 1779, σσ. 124-125), από το οποίο, ευλόγως μα δυστυχώς, αρύονται όσοι μεταγενεστέρως ασχολήθηκαν με το πρόσωπό του, τυγχάνει πλαστό, ανιστόρητο και πλήρες σύγχυσης. Η εισαγωγή είναι περίπου η συνηθισμένη, όπως και στα λοιπά πλαστά συναξάρια των Κυπρίων αγίων της Τουρκοκρατίας, περί των τριακοσίων συντρόφων προσκυνητών και στη συνέχεια ασκητών στην έρημο του Ιορδάνη, που έρχονται κατόπιν με πλοίο στην Πάφο και από εκεί διασκορπίζονται σε διάφορα μέρη της Κύπρου, για να ασκητεύσουν. Το ενδιαφέρον εδώ, είναι ότι ούτε ο Κωνσταντίνος ούτε οι σύντροφοί του κατονομάζονται Αλαμάνοι. Στη συνέχεια, το συναξάριο μεταφέρει το σκηνικό στην εποχή των πρώτων διωγμών και αντιγράφει στοιχεία των Μαρτυρίων του αγίου ιερομάρτυρος Θεοδότου, επισκόπου Κυρηνείας. Παρεισάγεται, έτσι, ο διοικητής (Praeses) της Κύπρου (293-305) Antistius Sabinus (!), που βασανίζει και τελικά θανατώνει για την πίστη του Χριστού τον άγιο Κωνσταντίνο «μετὰ καὶ ἑτέρων τριῶν». Τα εξιστορούμενα στη συνέχεια για τον ενταφιασμό των μαρτύρων και τα θαύματα, που έκτοτε ενεργούσαν, στηρίζονται βεβαίως στην τοπική παράδοση, ποὺ διέσωσε τόσο τον τόπο μαρτυρίου τους (το λεγόμενο Διοικητήριον της αρχαίας κώμης Τραχειάδος<a href="#_ftn4" name="_ftnref4">[4]</a>) όσο και τον χώρο ταφής τους, τον «αγιόσπηλιο».
Η μέχρι πρόσφατα επικρατούσα ως άνω μεγάλη σύγχυση γύρω από το πρόσωπό του, απότοκο της παλαιότερης Ακολουθίας και του εκεί συναξαρίου του, αποκαταστάθηκε κατά το δυνατόν στα ορθά ιστορικά πλαίσια με την έκδοση νέας Ακολουθίας και συναξαρίου, μαζί με τη σχετική βιβλιογραφία και προβληματική, στα Κύπρια Μηναῖα, Θ´ (Ιούλιος), Λευκωσία 2005, σσ. 5-19.
<a href="#_ftnref1" name="_ftn1">[1]</a> Dawkins, R. M., Leontios Makhairas, Recital concerning the Sweet Land of Cyprus entitled ‘Chronicle’, τόμ. I, Oxford 1932, σ. 30.16-17.
<a href="#_ftnref2" name="_ftn2">[2]</a> Bustron, Florio, Historia overo Commentarii de Cipro, στό: De Mas Latrie, René (ἐπιμ.), Mélanges Historiques (Choix de Documents), τόμ. V, Paris 1886 (ανατ. Κυπριολογικὴ Βιβλιοθήκη, ἐκδιδομένη ἐπιμελείᾳ Θεοδώρου Παπαδοπούλλου, 8, Λευκωσία 1998), σσ. 33-34.
<a href="#_ftnref3" name="_ftn3">[3]</a> Κυπριανός, αρχιμανδρίτης, Ἱστορία χρονολογικὴ τῆς Νήσου Κύπρου, Ἐνετίησιν 1788 (ανατ. Λευκωσία 1971), σ. 352.
<a href="#_ftnref4" name="_ftn4">[4]</a> Αναφορά στον αρχαίο τούτο οικισμό γίνεται στο του οσίου Αναστασίου του Σιναΐτου Ψυχωφελές Διήγημα Νο. XLIX (49): «Τριαχίδες χωρίον ἐστὶ τῆς Κυπρίων νήσου, ὡς ἀπὸ σημείων δεκαὲξ τῆς μητροπόλεως Κωνσταντίας» (βλ. F. Nau, Le texte grec des récits utiles à l’ âme d’ Anastase (le Sinaïte), Oriens Christianus, 3 (1903), σ. 69).
<a href="https://imkitiou.org/updt/wp-content/uploads/2021/06/ΑΓΙΟΣ-ΝΕΟΣ-ΜΑΡΤΥΣ-ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ-Ο-ΕΝ-ΟΡΜΙΤΕΙΑ-ΤΗΣ-ΚΥΠΡΟΥ-1.pdf">ΑΓΙΟΣ ΝΕΟΣ ΜΑΡΤΥΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Ο ΕΝ ΟΡΜΙΤΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ</a>

agios-neos-martys-kwnstantinos-o-en-ormiteia-ths-kyprou.jpg

Ο Άγιος Κωνσταντίνος ο εν Ορμιδεία

Εἰς μνήμην πατρός Ἀνανία Κουστένη ἐν ᾠδαῖς Ρωμανοῦ Μελωδοῦ
Ιωάννη Κουρεμπελέ 
Καθηγητοῦ Δογματικῆς καί Συμβολικῆς Θεολογίας ΑΠΘ
Ὁ πατήρ Ἀνανίας Κουστένης ἦταν σημεῖο ἀναφορᾶς γιά ὅποιον ἀναζητοῦσε βιβλιογραφικά στοιχεῖα στήν ἑλληνόγλωσση βιβλιογραφία περί Ρωμανοῦ τοῦ Μελωδοῦ.
Μποροῦσε κανείς στή μεταγραφική ἐργασία ἐπί τῶν κοντακίων τοῦ Ρωμανοῦ πού ἐκπόνησε ὁ πατήρ Ἀνανίας νά διακρίνει τόν βιωματικό μεταγραφέα τοῦ μεγάλου Μελωδοῦ.
Στόν πατέρα Ἀνανία ἦταν δυνατό μέ τήν προσέγγισή του αὐτή νά ἐμπνεύσει τήν ἀγάπη του γιά τόν Ρωμανό τόν Μελωδό, ἡ ὁποία εἶναι, ὀφείλω νά νά πῶ, μεταδοτική.
Ἡ γνωριμία μέ τό ἔργο του ἦταν καί γνωριμία μέ τήν ὑπόσταση τοῦ πατρός Ἀνανία. Ἔτσι, ἄν καί ἡ πρόσωπο πρός πρόσωπο γνωριμία μας ἄργησε, ὅταν, ὅμως, συνέβη, μέ τή μεσολάβηση ἀγαπητοῦ μου προσώπου, ἦταν σάν νά ὑπῆρχε μιά «ἀρχαία γνωριμία», πού ἁπλῶς ἔγινε ἐντέλει καί «αὐτοπρόσωπη παρουσία», ὅπως θά ἔλεγε ὁ ἅγιος Ρωμανός ὁ Μελωδός.
Τώρα πιά, πού ἡ ἀγαπημένη του γῆ τῆς Δημητσάνας τόν «χωρᾶ ἀχωρήτως», τό εὐρύ ἔργο του μένει ὡς δυναμική παρακαταθήκη γιά τήν πνευματική παιδεία τῆς ὀρθόδοξης παράδοσης.
Οἱ ἁγιολογικές του ἀναφορές καί συγγραφές εἶναι ἐκτεταμένες καί δηλώνουν τή συνομιλία του μέ τήν ἁγιοπατερική παράδοση σέ μία ἐμπρόσωπη σχέση. Μοῦ ἔκανε ἐντύπωση πού χρησιμοποιοῦσε, κατά τήν ἀναφορά του στούς ἁγίους, χαϊδευτικές ἐκφράσεις.
Ἔτσι, σέ μία ὁμιλία του γιά τόν Ρωμανό τόν Μελωδό, περιγράφοντας τή δράση τοῦ ἁγίου, τόν ἀποκαλεῖ «Ρωμανούλη», κάνοντας αὐθόρμητα τόν γνώστη τοῦ Ρωμανοῦ, ὁ ὁποῖος ὑπέγραφε τά ποιήματά του αὐτοαποκαλούμενος ὡς «ἐλάχιστος» καί «ταπεινός», νά συγκινεῖται.
Δείχνει ἔτσι, ὁ πατήρ Ἀνανίας, τή «διαλειτουργική» παρουσία τοῦ Ρωμανοῦ σέ μία ζωντανή ἱστόρηση πού ἔχει ἁγιακή συγχρονία.
Σαφῶς καί δέν εἶναι χῶρος στό παρόν γραπτό μου νά ἀναλύσω στοιχεῖα ἀπό τό μεταγραφικό ἔργο τοῦ πατρός Ἀνανία γιά τόν ἅγιο Ρωμανό.
Μπορῶ, ὅμως, γνωρίζοντας αὐτή τήν ἐμπρόσωπη σχέση τοῦ μεταγραφέα μέ τό μεταγραφόμενο ρωμανικό κείμενο, ὅπως αὐτή διαφαίνεται σέ ἁπλές κι αὐθόρμητες σημειώσεις τοῦ πατρός Ἀνανία, νά δώσω ἐνδεικτικά παραδείγματα.
Θά ἀναφέρω ὁρισμένες σημειώσεις, ἀφοῦ γράψω ὅτι ὁ πατήρ Ἀνανίας στή μεταγραφή τοῦ ἔργου τοῦ Ρωμανοῦ δέν κάνει σχόλια. Ὅ,τι θέλει νά δεῖ κανείς ἀπό τή μεταγραφική αὐτή προσέγγιση τό βλέπει μέσα στήν ἴδια τή μεταγραφική προσπάθεια.
Ὅμως, τό ὅτι σημειώνει στό τέλος τήν ἁγιολογική του ἀναφορά μέ μία λιτή πρόταση πού στρέφεται στήν ἀπόδοση τῆς κατάστασης πού χαρακτηρίζει τόν ἴδιο τόν πατέρα Ἀνανία, δείχνει ὅτι ἡ προσπάθειά του δέν προσδιορίζεται ἐντέλει ὡς δουλειά ἑνός τεχνικοῦ μεταγραφέα, ἀλλά ἐκείνου τοῦ «φίλου» τοῦ Ρωμανοῦ πού αἰσθάνεται τήν ταπεινότητά του ἀπέναντι στό ἔργο τοῦ ἁγίου πού μεταγράφει.
Πρίν ἀναφερθῶ σέ ὁρισμένα παραδείγματα (ξεφυλλίζοντας τήν ἔκδοση πού πῆρα ὡς δῶρο ἀπό τά χέρια τοῦ πατρός Ἀνανία) θά σημειώσω τόν χαρακτήρα τοῦ προλόγου στό μεταγραφικό αὐτό ἔργο τοῦ ἐκ Δημητσάνας πατρός.
Ὁ πατήρ Ἀνανίας μέσα ἀπό τήν αἴσθηση τοῦ ἁγιακοῦ εἱρμοῦ τῆς ὀρθόδοξης διαχρονίας γράφει γιά τούς ρωμανικούς ὕμνους μέ τά λόγια τοῦ ἁγίου Πορφυρίου: «Ἕνας ἀσκητής καί ἅγιος τῆς ἐποχῆς μας, ὁ γέροντας Πορφύριος Μπαϊρακτάρης, πού ἔζησε μεταξύ Ἀθηνῶν καί Ἁγίου Ὄρους, ἔλεγε πώς “Ὁ Ρωμανός ἦταν ὅλος μέσα στή χάρη καί ὅ,τι ἔγραψε εἶναι τέλειο”» (βλ. Ρωμανοῦ Μελωδοῦ Ὕμνοι, Α΄, Ἀθήνα 2011, σ. 11. Ὁ πρόλογος αὐτός ὑπογράφεται τόν Μάρτιο τοῦ 2011).
Ὁ ἴδιος ὁ πατήρ Ἀνανίας πιό κάτω σημειώνει γιά τόν ἅγιο Ρωμανό: «Ὁ Ρωμανός εἶναι μία ἀποκάλυψη. Στό διάβα τῶν αἰώνων ἐμέθυσε πολλούς. Μεγάλος μάστορας τοῦ λόγου καί ἅγιος τοῦ Θεοῦ. Ἄνθρωπος ἀγάπης καί ταπείνωσης. Καθώς διαβάζουμε τούς Ὕμνους του, νοιώθουμε στ’ ἀλήθεια πώς μᾶς πιάνει ἀπό το χεράκι καί πολύ ἁπαλά καί στοργικά μᾶς πηγαίνει ἐκεῖ ὅπου θέλει. Κι ἐμεῖς χαιρόμαστε κι ἀφηνόμαστε σ’ ἐκεῖνον. Καί τρυγᾶμε ἀχάλαστες χαρές κι ἀλλάζει λίγο-λίγο ἡ ζωή μας» (Ὅπ. παρ., σ. 12).
Τή «μετάφρασή» του ἐν προκειμένῳ τή χαρακτηρίζει, ὁ πατήρ Ἀνανίας, ὡς «φτωχή» καί «βοηθητική», ὑπογράφοντας ὡς ἑξῆς: «Ἀρχιμανδρίτης Ἀνανίας Κουστένης ὁ τάχα καί μεταφραστής» (ὅπ. παρ.).
Ἄς πᾶμε, ὅμως, στίς σημειώσεις του στό τέλος τῆς μεταγραφῆς τῶν κοντακίων, γιά νά δοῦμε τή σύνδεση αὐτῶν τῶν πραγμάτων. Στόν πρῶτο ὕμνο, γιά τή Γέννηση τοῦ Χριστοῦ, γράφει: «Δ΄ ἀναθεώρησις, ἐπερατώθη τήν 3ην Αὐγούστου 1986, Κυριακή ὥρα 1 μ.μ. Ἔκαμα Θεία Λειτουργία καί κήρυγμα ἐν Οἰνοφύτοις. Ρωμανέ μου, μνήσθητι καί ἐλέησον ὡς οἶδας&#8230; Ὁ χειρότερος φίλος σου» (ὅπ. παρ., σ. 33).
Διαπιστώνει κανείς, ἐνώπιον, μάλιστα, καί τῆς δηλωμένης ἀπό τόν ἅγιο Πορφύριο «τελειότητας» τοῦ ρωμανικοῦ ἔργου, ὅτι ὁ πατήρ Ἀνανίας γίνεται πολλαπλῶς ἀναθεωρητής τῆς δικῆς του μεταγραφῆς. Φαίνεται ἡ διαρκής ἀγωνία του ἐνώπιον τοῦ ἔργου πού ἔχει μπροστά του καί ἀπευθύνεται ὁ ἴδιος ἐμπρόσωπα στόν ἅγιο Μελωδό.
Ἡ ἔκφραση «Ὁ χειρότερος φίλος σου» πρός τόν Ρωμανό, δείχνει ὅτι ὁ πατήρ Ἀνανίας περνᾶ, ὄχι ἀλύπως, ἀπό τήν εὐθύνη του πρός τόν ἀναγνώστη (μέ τή Δ΄ ἀναθεώρηση) στήν εὐθύνη ἀπέναντι στόν ἴδιο τόν ἅγιο Ρωμανό. Ὁ μεταγραφέας πατήρ Ἀνανίας ἀγωνίζεται ἐν προκειμένῳ τόσο ἐνώπιον τοῦ ἀναγνώστη, ὅσο καί ἐνώπιον τοῦ ἁγίου, στόν ὁποῖο παρουσιάζεται ὡς «ὁ χειρότερος φίλος του».
Τό πνεῦμα μιᾶς τέτοιου εἴδους «χειρότερης φιλίας», στήν ὁποῖα ὁ ζητῶν τή φιλία τῶν ἁγίων συνεχῶς «αὐτοαναθεωρεῖται» (καί) ἐνώπιον τῶν ἀναγνωστῶν-γνωστῶν του εἶναι χαρακτηριστικό μιᾶς δυναμικῆς διαπροσωπικῆς σχέσης. Καί στόν β΄ ὕμνο στή Γέννηση τοῦ Χριστοῦ, ὅπου δεσπόζει ὁ διάλογος τῆς Θεοτόκου μέ τό Προπατορικό Ζεῦγος καί μέ τόν Χριστό, ὁ πατήρ Ἀνανίας γράφει ὅτι: «Ἡ παροῦσα Δ΄ ἐπεξεργασία ἔλαβε τέλος τήν 12ην Ἰουλίου 1986, ἡμέρα Σάββατον, ὥρα 10 τό πρωί. Ρωμανέ μου μνήσθητι&#8230;» (ὅπ. παρ., σ. 49).
Σαφῶς καί θά ἦταν δυνατό νά ἀσχοληθεῖ κανείς ἐκτενέστερα μέ τίς ἀναφορές αὐτές τοῦ πατρός Ἀνανία στό ἔργο του γιά τόν Ρωμανό, ὅμως θά ξέφευγε μία τέτοια ἀναφορά ἐδῶ ἀπό τό πλαίσιο τοῦ χώρου πού ζητᾶ ἡ προκείμενη γραφή μου.
Ἔτσι, θά περιοριστῶ στό νά κλείσω μέ τόν τρίτο ὕμνο τῆς ἔκδοσης (στά ἅγια νήπια), ὅπου γράφει ὁ πατήρ Ἀνανίας ὡς ἑξῆς: «Δ΄ ἀναθεώρησις ἔλαβε πέρας τήν 11ην Αὐγούστου 1986, Δευτέραν, ὥραν 1 μ.μ. Ρωμανέ μου, βοήθει μοι τῷ ἀθλίῳ καί παντί τῷ ἀγαπῶντι Σε. Ὕμνος θεσπέσιος ὁ παρών. Δέν δύναμαι νά τόν ἀποδώσω κατ’ ἀξίαν καί τοῦτο μέ λυπεῖ οὐ μετρίως. Συγγνώμη, Ρωμανέ μου. Ἀεί παράστηθί μοι&#8230;» (ὅπ. παρ., σ. 69).
Ὁ πατήρ Ἀνανίας τῆς «Συγγνώμης» καί τῆς ἀναθεωρητικῆς «Λύπης» ὑπέρ τῆς πραγματικῆς φιλίας, ζητᾶ τήν παρουσία τοῦ Ρωμανοῦ ἀνεβάζοντας συνεχῶς τόν δείκτη μιᾶς «αὐτοαναθεώρησης» πού ἔχει δυναμικό πνευματικό χαρακτήρα.
Στήν κλίμακα αὐτή δέν νοιάζεται ὁ πατήρ Ἀνανίας ἐντέλει γιά τό «συγγραφικό προφίλ» τοῦ μεταγραφέα, ἀλλά γιά τήν ἴδια τή σχέση του μέ τούς ἁγίους καί τήν ἐν μετανοίᾳ «ἀναθεώρηση» πού παιδαγωγεῖ καί τόν ἀναγνώστη ὑπέρ ἑνός διαρκοῦς ἀγώνα γιά τό καλύτερο.
Ἔτσι, στόν ὕμνο πού ἀναφέρεται «στόν Πρόδρομο, στό Βάπτισμα καί στόν Ἀδάμ» κλείνει ὁ ἐκ Δημητσάνας πατήρ Ἀνανίας ὡς ἑξῆς: «17 Σεπτεμβρίου 1986. Ρωμανέ μου, εὐχαριστῶ σε. Μεῖνον μεθ’ ἡμῶν. Ἀεί χαῖρε&#8230;».
Αὐτή ἡ ἐπίμονη ἐκζήτηση τῆς ἐμπρόσωπης παρουσίας τῆς ἁγιότητας στό ἔργο καί τή ζωή τοῦ ἀσκούμενου χριστιανοῦ εἶναι ἐμφανέστατη, πιστεύω, στά ἐνδεικτικά παραδείγματα πού ἀνέφερα ἀπό τίς διδακτικές σημειώσεις τοῦ πατρός Ἀνανία.
«Τῶν ἁγίων ὁ χορός εὗρε πηγήν τῆς ζωῆς καί θύραν Παραδείσου&#8230;».
Πηγή: Ιστολόγιο Ρομφαίας
<a href="https://imkitiou.org/updt/wp-content/uploads/2021/05/Εις-μνήμην-πατρός-Ανανία-Κουστένη.pdf">Εις μνήμην πατρός Ανανία Κουστένη</a>

Εἰς μνήμην πατρός Ἀνανία Κουστένη

antithrhskeutikothta-hthikh-prooptikh-kai-swthria-xwris-theo.jpg

ΑΝΤΙΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑ: ΗΘΙΚΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΚΑΙ ΣΩΤΗΡΙΑ ΧΩΡΙΣ ΘΕΟ;

o-osios-danihl-katounakiwths-k.-koutoumpa.jpg