Η ΝΕΑ ΔΙΑΘΗΚΗ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΖΩΗΣ
Η σημερινή ευαγγελική περικοπή της εορτής της αναστάσεως του Δίκαιου Λαζάρου, του αγαπημένου φίλου του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, κυριαρχείται από μία αντιθετική διαλεκτική μεταξύ της ζωής και του θανάτου. Θα πρέπει να προσέξουμε όμως, γιατί ο Ιησούς Χριστός, ο οποίος διενεργεί την ανάσταση τού προ τεσσάρων ημερών θανόντος και ταφέντος Λαζάρου, δεν περιορίζει την όλη αναφορά στην ενδοκοσμική και πρόσκαιρη διάσταση των συστημικών γεγονότων της ζωής και πορείας του ανθρώπου, δηλαδή στη γέννηση, στο θάνατο και στην ανάσταση, ούτε σε σχέση μόνο με τον άνθρωπο και σε αυτό που του αποκαλύπτει ο Θεός, αλλά έχει ισχυρό δεσμόμε το μυστήριο της επί γης παρουσίας του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, του Υιού και Λόγου του Θεού.
Η διήγηση της ανάτασης του Λάζαρου, που παρακολουθήσαμε στην ευαγγελική περικοπή (11:1–44),έχει απόλυτη σχέση με προηγούμενες αναφορές του ΙησούΧριστού γενικότερα για την ανάσταση στο κατά ΙωάννηνΕυαγγέλιο, όταν ο ίδιος μας αποκάλυπτε το θέλημα του Πατέρα, λέγοντας: «τοῦτο δέ ἐστι τὸ θέλημα τοῦ πέμψαντός με πατρός, ἵνα πᾶν ὃ δέδωκέ μοι μὴ ἀπολέσωἐξ αὐτοῦ, ἀλλὰ ἀναστήσω αὐτὸ ἐν τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ»(6:39), ή ότι «οὐδεὶς δύναται ἐλθεῖν πρός με, ἐὰν μὴ ὁ πατὴρ ὁ πέμψας με ἑλκύσῃ αὐτόν, καὶ ἐγὼ ἀναστήσωαὐτὸν τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ (6:44). Γι΄ αυτό και ο Χριστός βεβαιώνει περαιτέρω: «μὴ θαυμάζετε τοῦτο· ὅτι ἔρχεταιὥρα ἐν ᾗ πάντες οἱ ἐν τοῖς μνημείοις ἀκούσονται τῆςφωνῆς αὐτοῦ, καὶ ἐκπορεύσονται οἱ τὰ ἀγαθὰ ποιήσαντεςεἰς ἀνάστασιν ζωῆς, οἱ δὲ τὰ φαῦλα πράξαντες εἰςἀνάστασιν κρίσεως» (5:28–29). Με αυτό τον τρόπο,κάποια δυσερμήνευτα γεγονότα και ενώπιον των οποίων, τόσο οι Απόστολοι, όσο και οι αδελφές του Λαζάρου βρίσκονται σε αδημονία, μπορούν να γίνουν πιο κατανοητά. Έτσι, σύμφωνα με την Ευαγγελική περικοπή(11:4-6), ο Χριστός δεν είχε μεταβεί αμέσως στον φίλο του Λάζαρο όταν εκείνος ασθένησε και αποκάλυψε στους Αποστόλους την ασθένεια του Λαζάρου, αλλά μόνο επεσήμανε στους Αποστόλους ότι η ασθένεια του Λάζαρου θα χρησίμευε για να δοξαστεί ο Υιός του Θεού. Ο ΙησούςΧριστός αναχώρησε για τη Βηθανία, εκεί που ζούσε ο Λάζαρος, δύο μέρες αργότερα, όταν ήδη απέθανε. Ως εκ τούτου, ο Ιησούς Χριστός δεν σκόπευε να κάνει μια απλή θαυματουργική θεραπεία, όπως του επανελάμβαναν οι αδελφές του Λαζάρου, ότι αν ερχόταν νωρίς δεν θα πέθαινε ο αδελφός τους, ή όπως τα άλλα θεραπευτικά θαύματα,αλλά την έγερση ενός νεκρού, του οποίου μάλιστα το νεκρό σώμα είχε ήδη αρχίσει να αποσυντίθεται (βλ. 11:17, 39). Ο Δίκαιος Λάζαρος προσφέρει, επομένως, ένα ουσιαστικό παράδειγμα της ανάστασης των φίλων του Ιησού Χριστού και όλων των νεκρών την ημέρα της Δευτέρας Παρουσίας του, την έσχατη ημέρα, όπως αποκαλείται στην αγία Γραφή. Σο βιβλίο τηςΑποκαλύψεως λέγεται με χαρακτηριστικό τρόπο: «καὶ εἶδον τοὺς νεκρούς, τοὺς μεγάλους καὶ τοὺς μικρούς, ἑστῶτας ἐνώπιον τοῦ θρόνου, καὶ βιβλία ἠνοίχθησαν· καὶ ἄλλο βιβλίον ἠνοίχθη, ὅ ἐστι τῆς ζωῆς· καὶ ἐκρίθησαν οἱνεκροὶ ἐκ τῶν γεγραμμένων ἐν τοῖς βιβλίοις κατὰ τὰ ἔργααὐτῶν. καὶ ἔδωκεν ἡ θάλασσα τοὺς νεκροὺς τοὺς ἐν αὐτῇ, καὶ ὁ θάνατος καὶ ὁ ᾅδης ἔδωκαν τοὺς νεκροὺς τοὺς ἐναὐτοῖς, καὶ ἐκρίθησαν ἕκαστος κατὰ τὰ ἔργα αὐτῶν» (Απ. 20:12-13, βλ. και 20:6).
Στη συζήτησή του Κυρίου με την αδελφή του ΛαζάρουΜάρθα, είναι προφανές ότι ο Χριστός τοποθετεί την έννοια της ζωής και του θανάτου σχετιζόμενη πλέον με τη δική του παρουσία στον κόσμο: «ἡ οὖν Μάρθα ὡς ἤκουσενὅτι ὁ ᾿Ιησοῦς ἔρχεται, ὑπήντησεν αὐτῷ· Μαρία δὲ ἐν τῷοἴκῳ ἐκαθέζετο. εἶπεν οὖν ἡ Μάρθα πρὸς τὸν ᾿Ιησοῦν· Κύριε, εἰ ἦς ὧδε, ὁ ἀδελφός μου οὐκ ἂν ἐτεθνήκει. ἀλλὰκαὶ νῦν οἶδα ὅτι ὅσα ἂν αἰτήσῃ τὸν Θεόν, δώσει σοι ὁ Θεός. λέγει αὐτῇ ὁ ᾿Ιησοῦς· ἀναστήσεται ὁ ἀδελφός σου. λέγει αὐτῷ Μάρθα· οἶδα ὅτι ἀναστήσεται ἐν τῇ ἀναστάσειἐν τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ. εἶπεν αὐτῇ ὁ ᾿Ιησοῦς· ἐγώ εἰμι ἡ ἀνάστασις καὶ ἡ ζωή. ὁ πιστεύων εἰς ἐμέ, κἂν ἀποθάνῃ, ζήσεται· καὶ πᾶς ὁ ζῶν καὶ πιστεύων εἰς ἐμὲ οὐ μὴἀποθάνῃ εἰς τὸν αἰῶνα. πιστεύεις τοῦτο; λέγει αὐτῷ· ναί, Κύριε, ἐγὼ πεπίστευκα ὅτι σὺ εἶ ὁ Χριστὸς ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ ὁ εἰς τὸν κόσμον ἐρχόμενος» (Ιω. 11:20–27). Η ανάσταση του Λαζάρου από τον Ιησού Χριστόδιαφοροποιείται σαφώς από μια απλή θεραπεία, όπως άλλες θαυματουργικές ιαματικές πράξεις του Χριστού, π.χ. των λεπρών, των δαιμονιζόμενων, του παραλύτου, του τυφλού εκ γενετής κ.λπ.. Εξ άλλου, ο ευαγγελιστής Ιωάννης, εφαρμόζοντας το δικό του σύστημα παρουσιάσεως των γεγονότων, ενώ ο Χριστός απευθύνεται στην αδελφή του Λαζάρου, ο Ευαγγελιστής το μετατρέπει για να απευθύνεται και στους αναγνώστες του Ευαγγελίου: η Μάρθα πιστεύει ότι ο Ιησούς Χριστός, αφού είναι ο Υιός του Θεού Πατέρα, έχει τη δύναμη να θεραπεύσει και να προσφέρει την ανάσταση στους νεκρούς. Παρ' όλα αυτά, η θεϊκή εξουσία του Ιησού Χριστού, με την οποία είναι ενδεδυμένος ήδη εδώ και τώρα και για πάντα, είναι η προσφορά της ανάστασης και της ζωής, είναι κάτι που πρώτα γίνεται σαφές στη Μάρθα, με βάση το λόγιο του Κυρίου ότι θα καταργήσει το θάνατο, και επίσης με την εξουσία με την οποία είναι ενδεδυμένος, θα προσφέρει την ανάσταση και τη ζωή σε όλους τους ανθρώπους (11:25-26). Μόνο αυτός ο λόγος του Ιησού Χριστού κατέστησε δυνατή την ενεργοποίηση της πίστεως της Μάρθας, της πίστεωςπου της επιτρέπει να κάνει μια σημαντική ομολογία πίστεως: «ἐγὼ πεπίστευκα ὅτι σὺ εἶ ὁ Χριστὸς ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ ὁ εἰς τὸν κόσμον ἐρχόμενος» (11:27). Η ομολογία αυτή πίστεως στον Χριστό καθίσταται ομολογία για κάθε ένα που δέχεται το περιεχόμενο της διδασκαλίας του Ευαγγελίου. Είναι και δική μας ομολογία.
Η σκηνή αυτή καθ’ εαυτή της εγέρσεως του Λάζαρου (11:38-44) αποτελεί συνεπώς μια απόδειξη της ένδοξης δύναμης του Θεού να αναστήσει τους νεκρούς, δύναμη με την οποία είναι ενδεδυμένος ο Ιησούς Χριστός. Έτσι, ο απ. Παύλος λέγει: «συνετάφημεν οὖν αὐτῷ διὰ τοῦ βαπτίσματος εἰς τὸν θάνατον, ἵνα ὥσπερ ἠγέρθη Χριστὸςἐκ νεκρῶν διὰ τῆς δόξης τοῦ πατρός, οὕτω καὶ ἡμεῖς ἐνκαινότητι ζωῆς περιπατήσωμεν» (Ρωμ. 6:4), ή ακόμα, «συνταφέντες αὐτῷ ἐν τῷ βαπτίσματι, ἐν ᾧ καὶ συνηγέρθητε διὰ τῆς πίστεως τῆς ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ τοῦ ἐγείραντος αὐτὸν ἐκ τῶν νεκρῶν» (Κολ. 2:12,). Ο ευαγγελιστής Ιωάννης και ο αναγνώστης του αποδέχονται το γεγονός ότι ο δίκαιος Λάζαρος εγείρεται από τους νεκρούς σε μια νέα ζωή που θα καταλήξει για άλλη μια φορά σε φυσικό θάνατο. Λόγω όμως των βεβαιώσεων του Χριστού προς την αδελφή του Λαζάρου ότι αυτοί που πιστεύουν δεν πεθαίνουν ποτέ ή ζουν ακόμα έστω και αν πεθάνουν τον φυσικό θάντο, θα ζήσουν αιώνια: «εἶπεναὐτῇ ὁ ᾿Ιησοῦς· ἐγώ εἰμι ἡ ἀνάστασις καὶ ἡ ζωή. ὁ πιστεύων εἰς ἐμέ, κἂν ἀποθάνῃ, ζήσεται· καὶ πᾶς ὁ ζῶν καὶ πιστεύων εἰς ἐμὲ οὐ μὴ ἀποθάνῃ εἰς τὸν αἰῶνα» (11:25-26).
Η περιγραφή της ανάστασης του Λαζάρου από τον ευαγγελιστή Ιωάννη έχει εντελώς διαφορετική προοπτικήαπό άλλες περιγραφές θαυμάτων που μας παραδίδει ο ίδιος ο ευαγγελιστής. Γι΄ αυτό απαιτεί πολλή προσπάθεια και ακόμα περισσότερη προσοχή για να την κατανοήσουμε όταν διαβάζουμε και ξαναδιαβάζουμε την ιστορία της Μαρίας και της Μάρθας, για παράδειγμα, στο Λουκάνευαγγέλιο (10:38-42). Οι υπόλοιπες αναφορές του Ιησού Χριστού επιβεβαιώνουν την παραπάνω διαπίστωση: δηλαδή, στα θεραπευτικά θαύματα ο Ιησούς Χριστόςενεργεί ως θείος θεραπευτής (Εξ. 15:26), που με μόνο τολόγο του (βλ. Ιω. 4:50, 5:8) ή με μια θεραπευτική πράξητου θεραπεύει κάθε είδος ασθένειας (βλ. Λκ. 9:6 Μάρκ.8:23). Για παράδειγμα, περπατώντας πάνω στα νερά της λίμνης της Γαλιλαίας ο Χριστός εμφανίζεται στους απειλούμενους μαθητές του και τους σώζει από μιαέκτακτη ανάγκη. Με άλλα λόγια, ο Θεός «βαδίζει πάνω στα κύματα της θάλασσας» όπως βαδίζει και στο έδαφος(βλ. Ιω. 6:16-21 σε σχέση και με το Ιώβ 9:8).
Δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε όμως το σημαντικό γεγονός, ότι η ανάσταση του Λαζάρου δεν απέβλεπε σε μια μόνο θεραπεία ή απλή θεία παρέμβαση για να απαλλάξει τον άνθρωπο από κάποια ασθένεια, από κάποιο κίνδυνο. Το διευκρίνισε στους Αποστόλους του. Ο θάνατος του Δίκαιου Λάζαρου αποσκοπούσε στο να δοξασθεί ο Υιός του ανθρώπου. Εκείνο που του δίδει την εξαιρετικήιδιαιτερότητα είναι τα χρονικά όρια που έλαβε χώρα το γεγονός της εγέρσεως του Λαζάρου. Σε λίγες μέρες θα ακολουθούσαν όλα τα γεγονότα των Παθών του Κυρίου: ο Μυστικός Δείπνος, η σύλληψη και καταδίκη Του σε θάνατο πάνω στον Σταυρό, ο σταυρικός θάνατος, ο ενταφιασμός Του και η Ανάσταση Του εκ των νεκρών.
Όλα αυτά αντιπαραβάλλονται με εκείνα που έζησε ο Ισραηλιτικός λαός στο όρος Σινά, όταν ο Θεός παρέδωσε το Νόμο στον Μωυσή. Εκεί ο Θεός είχε συνάψει τη Διαθήκη του με τον Ισραηλιτικό λαό, η οποία σφραγίσθηκε με το αίμα των ζώων που θυσιάσθηκαν. Όμως, το τροπάριο της σημερινής εορτής καθορίζει με θαυμαστή ευκρίνεια τη διαφορά των γεγονότων της Διαθήκης του Σινά με αυτό που ενεργεί ο Λυτρωτής Ιησούς Χριστός: «Την κοινήν ανάστασιν προ του σου πάθους πιστούμενος, εκ νεκρών ήγειρας τον ΛάζαρονΧριστέ ο Θεός». Η ανάσταση του Λαζάρου αποτελεί προαναγγελία της κοινής αναστάσεως όλων των ανθρώπων. Αυτό καθίσταται ακόμα βεβαιότερο πάντων με τον Μυστικό Δείπνο, όπου ο Χριστός προσφέρει το Σώμα και το Αίμα του με τον άρτο και τον οίνο. Με τη σταυρική του θυσία, όπου με το αίμα και το ύδωρ της πλευράς του, μας προσφέρει τα μυστήρια του Βαπτίσματος και της θείας Ευχαριστίας για τη σωτηρία και την ανάστασή μας. Μάλιστα, αντί του αίματος των ζώων στο Σινά για την σφράγιση της Παλαιάς Διαθήκης, εδώ, με το αίμα της άπαξ διά παντός προσφερθείσας θυσίας του Ιησού Χριστού, σφραγίζεται η Νέα Διαθήκη του Θεού, η«διαθήκη του θανάτου» και η «διαθήκη της ζωής», όπως την αποκαλεί ο προκάτοχος μας και μεγάλος άγιος της Εκκλησίας Κύπρου, Επιφάνιος Κωνσταντίας (Κατά Μανιχαίων, § 114,73). Η διαλεκτική σχέση μεταξύ θανάτου και ζωής, που διαπιστώσαμε ότι υπάρχει στην ευαγγελική περικοπή για το θάνατο και την ανάσταση του Λαζάρου, με την Ανάσταση του Λαζάρου βεβαιωνόμαστε για το θρίαμβο της ζωής απέναντι στο θάνατο. Ο Χριστός είναι ο νικητής, γι’ αυτό και σε λίγες μέρες θα γιορτάσουμε και τη δική του ανάσταση.