«Οὐκ ἐγήγερται ἐν γεννητοῖς γυναικῶν μείζων ᾿Ιωάννου τοῦ βαπτιστοῦ»[1]. Με αυτά τα λόγια ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός εγκωμίασε τον Πρόδρομο Του και Βαπτιστή Ιωάννη. «Ποῖος ὕμνος» λοιπόν, «ἀρκέσει ἀφικέσθαι τοῦ ὕψους τῆς μεγαλοσύνης αὐτοῦ, ὃν ἁπάντων μείζονα Χριστὸς ἔδειξε;»[2] Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς σε ομιλία του για τον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή αναφέρει: «ἐπειδή τόσο μεγάλος ἀνακηρύχτηκε καί ὁμολογήθηκε δημόσια ἀπό τόν ἴδιο τό Δεσπότη τῶν ὅλων Ἰησοῦ Χριστό, κάθε γλώσσα πιστοῦ χριστιανοῦ θα πρέπει να κινηθεῖ γιά νά τόν ὑμνήσει μ᾽ ὅλη της τή δύναμη»[3]. Έτσι και εμείς παίρνοντας θάρρος από την προτροπή αυτή θα μιλήσουμε στη συνέχεια για αυτόν τον σπουδαίο άνδρα.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος ήταν γόνος ενός ευλογημένου ζεύγους, του Ζαχαρίου και της Ελισάβετ. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Απόστολος και Ευαγγελιστής Λουκάς «ἦσαν δὲ δίκαιοι ἀμφότεροι ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, πορευόμενοι ἐν πάσαις ταῖς ἐντολαῖς καὶ δικαιώμασι τοῦ Κυρίου ἄμεμπτοι»[4]. Δεν είχαν παιδί «καθότι ἡ Ἐλισάβετ ἦν στεῖρα, καὶ ἀμφότεροι προβεβηκότες ἐν ταῖς ἡμέραις αὐτῶν ἦσαν»[5]. Ο Θεός, όμως, που ακούει τον κάθε άνθρωπο και δεν παραβλέπει καμιά δέηση, άκουσε τις ισόβιες δεήσεις των δούλων Του και χάρισε τον Ιωάννη στο άτεκνο ζεύγος, σύμφωνα με την επαγγελία που έδωσε στον Ζαχαρία μέσω του αγγέλου Του … («Γέννησιν Ζαχαρίας θυμιάματος ὥρα, μανθάνει τοῦ υἱοῦ δι᾿ Ἀγγέλου»[6])
Η σύλληψη του Προδρόμου και η γέννησή του δεν ήταν απλά γεγονότα, αλλά θαυμαστά σημεία που γίνονταν με τη πρόνοια της Θείας Οικονομίας και που φανέρωναν πως ο Ιωάννης δεν αποτελούσε έναν απλό άνθρωπο, αλλά τον «ἐκ κοιλίας μητρὸς ἡγιασμένον, εἰς ὑπουργίαν Κυρίου»[7].Ο Θεός είχε επιλέξει τον Ιωάννη στο προαιώνιο σχέδιό Του για τη σωτηρία του κόσμου, «καὶ θελήσας πέμψαι τὸν Υἱόν, ἐκκαθάραι πάντα ἰὸν τοῦ ὄφεος, προέπεμψε τὸν Πρόδρομον»[8]. Αυτός αποτελούσε τον Πρόδρομό Του καθώς ο ίδιος ο Χριστός διαβεβαίωνε τα πλήθη «Οὗτός ἐστι περὶ οὗ γέγραπται, ἰδοὺ ἐγὼ ἀποστέλλω τὸν ἄγγελόν μου πρὸ προσώπου σου, ὃς κατασκευάσει τὴν ὁδόν σου ἔμπροσθέν σου» [9].Ο ευαγγελιστής Ιωάννης λέει για τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο: «οὗτος ἦλθεν εἰς μαρτυρίαν, ἵνα μαρτυρήσῃ περὶ τοῦ φωτός, ἵνα πάντες πιστεύσωσι δι᾿ αὐτοῦ. οὐκ ἦν ἐκεῖνος τὸ φῶς, ἀλλ᾿ ἵνα μαρτυρήσῃ περὶ τοῦ φωτός»[10].
Σε νεαρά ηλικία οδηγήθηκε από άγγελο Κυρίου στην έρημο του Ιορδάνου («ἐκ μαστῶν γὰρ εὐθὺς μητρικῶν πρὸς αὐτὴν (έρημο) μετέβης κατοικεῖν Πρόδρομε»[11]) και εκεί έζησε ως επίγειος άγγελος μέσα στην προσευχή και τη νηστεία «ζητῶν τὴν τοῦ πνεύματος, οὐ σώματος, ἐπίδοσιν»[12], ασκώντας τον εαυτό του στην εγκράτεια, στην παρθενία και την άσκηση. Όταν έφτασε ο κατάλληλος καιρός, άρχισε τη δημόσια δράση του στον Ιορδάνη ποταμό «καὶ ἐξεπορεύετο πρὸς αὐτὸν πᾶσα ἡ Ἰουδαία χώρα καὶ οἱ Ἱεροσολυμῖται, καὶ ἐβαπτίζοντο πάντες ἐν τῷ Ἰορδάνῃ ποταμῷ ὑπ᾿ αὐτοῦ ἐξομολογούμενοι τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν»[13].
Κοντά του μαζεύτηκε πλήθος ανθρώπων. Το κήρυγμά του ήταν κήρυγμα μετανοίας και προετοιμασίας των ανθρώπων να δεκτούν τον Μεσσία και Λυτρωτή Χριστό. «Μετανοεῖτε», έλεγε, «ἤγγικε γάρ ἡ Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν»[14]. Γι’ αυτόν προφήτεψε ο Ησαΐας 800 χρόνια πριν την έλευση του Χριστού λέγοντας: «φωνὴ βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ· ἑτοιμάσατε τὴν ὁδὸν Κυρίου. εὐθείας ποιεῖτε τὰς τρίβους τοῦ Θεοῦ ἡμῶν. πᾶσα φάραγξ πληρωθήσεται καὶ πᾶν ὄρος καὶ βουνὸς ταπεινωθήσεται, καὶ ἔσται πάντα τὰ σκολιὰ εἰς εὐθεῖαν καὶ ἡ τραχεῖα εἰς ὁδοὺς λείας· καὶ ὀφθήσεται ἡ δόξα Κυρίου, καὶ ὄψεται πᾶσα σάρξ τὸ σωτήριον τοῦ Θεοῦ, ὅτι Κύριος ἐλάλησε.»[15]
Μια μέρα είδε ο Ιωάννης τον Χριστό να έρχεται προς το μέρος του και αυτός αναγνωρίζοντάς Τον είπε στους παρεβρισκομένους: «ἴδε ὁ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ ὁ αἴρων τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου. οὗτός ἐστι περὶ οὗ ἐγὼ εἶπον· ὀπίσω μου ἔρχεται ἀνὴρ ὃς ἔμπροσθέν μου γέγονεν, ὅτι πρῶτός μου ἦν»[16]. Αξιώθηκε τότε να βαπτίσει τον Χριστό στον Ιορδάνη ποταμό, αν και αρχικά δίστασε λέγοντας: «ἐγὼ χρείαν ἔχω ὑπὸ σοῦ βαπτισθῆναι, καὶ σὺ ἔρχῃ πρός με;»[17], όμως, υπακούοντας στο θείο πρόσταγμα βάπτισε τον Κύριο βεβαιώνοντας τα πλήθη ότι «τεθέαμαι τὸ Πνεῦμα καταβαῖνον ὡς περιστερὰν ἐξ οὐρανοῦ, καὶ ἔμεινεν ἐπ’ αὐτόν. Κἀγὼ οὐκ ᾔδειν αὐτόν, ἀλλ’ ὁ πέμψας με βαπτίζειν ἐν ὕδατι, ἐκεῖνός μοι εἶπεν: ἐφ’ ὃν ἂν ἴδης τὸ Πνεῦμα καταβαῖνον καὶ μένον ἐπ’ αὐτόν, οὗτός ἐστιν ὁ βαπτίζων ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ. Κἀγὼ ἑώρακα καὶ μεμαρτύρηκα ὅτι οὗτός ἐστιν ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ»[18]. Από τότε έστελλε τους μαθητές του στον ίδιο τον Χριστό, για τον οποίο τους προετοίμαζε καιρό λέγοντάς τους ότι «ἐκεῖνον μὲν δεῖ αὐξάνειν, ἐμὲ δὲ ἐλαττοῦσθαι»[19].
Ο Άγιος Ιωάννης, «τῆς μετανοίας ὁ κήρυξ»[20], δεν αδιαφόρισε για την ψυχή κανενός, αλλά προσπάθησε ακόμα και τον ίδιο τον βασιλιά τότε Ηρώδη, να τον ελέγξει, ώστε να τον φέρει σε μετάνοια για τα πολλά ανομήματά του. Συγκεκριμένα προσπαθούσε να τον αφυπνίσει, ώστε να αντιληφθεί πως η παράνομη σχέση του με τη γυναίκα του αδερφού του, Φιλίππου, την Ηρωδιάδα, ερχόταν σε αντίθεση με το Θείο Θέλημα. «Τῆς ἀνόμου πράξεως, τοὺς ἐλέγχους ἐκφυγεῖν ὁ Ἡρῴδης βουληθείς»[21] συλλαμβάνει τον Άγιο Ιωάννη και τον φυλακίζει. Σε συμπόσιο που έγινε για τα γενέθλια του Ηρώδου, η Σαλώμη, κόρη της Ηρωδιάδας, αφού εντυπωσίασε με τους ασελγείς χορούς της τον Ηρώδη, αυτός ο σαρκολάτρης της υποσχέθηκε με όρκο αντάλλαγμα. Αυτή καθοδηγούμενη από τη μητέρα της ζήτησε «ἐπὶ πίνακι» την κεφαλή του Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου. Ο Ηρώδης τότε δίνει εντολή και αποκεφαλίζεται ο Άγιος και η αγία του Κάρα «ὡς ὀψώνιον ἐφέρετο, ἐπὶ πίνακι τοῖς ἀνακειμένοις»[22]. Οι μαθητές του Προδρόμου παρέλαβαν το σεπτό του σώμα και το ενταφίασαν μεγάλη ευλάβεια. Η ημέρα Αποτομής της Τιμίας Κάρας του Προδρόμου έχει οριστεί από την Αγία μας Εκκλησία στις 29 Αυγούστου εκάστου έτους και αποτελεί ημέρα απόλυτης νηστείας.
Το κήρυγμα του Ιωάννη είναι πάντοτε διαχρονικό και καλεί τον κάθε άνθρωπο, κάθε ηλικίας σε μετάνοια. Καλεί τους πάντες να αφήσουν «τον παλαιό άνθρωπο», και να σταματήσουν κάθε κακή συνήθεια και αμαρτία που τους απομακρύνει από τον Θεό. Η μετάνοια είναι η οδός, για να βρεί κανείς τον Χριστό. Δεν υπάρχει όριο ούτε στιγμή της μετάνοιας. Η ζωή του Χριστιανού πρέπει να είναι μια συνεχής μετάνοια, αφού δεν υπάρχει στιγμή που να μην αμαρτάνουμε. «Μετανοίας τὸν στάχυν, τῆς ἐρήμου ὁ στάχυς, κελεύει τοὺς ἀκάρπους ἐκφύειν»[23], διαβάζουμε στους Χαιρετισμούς του Προδρόμου.
Μας υπενθυμίζει μέσα από την όλη ζωή του ότι ο άνθρωπος δεν είναι μόνο σάρκα, αλλά και πνεύμα. Οι υλικές απολαύσεις και η καλοπέραση, όπως την φαντάζεται ο κόσμος, αποτελούν βαρίδια που εμποδίζουν τον άνθρωπο να ανεβεί πνευματικά. Ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος αποτελεί πρότυπο εγκράτειας και ασκήσεως, γι’ αυτό και θεωρείται ο προστάτης των μοναχών και όσων θέλουν να αγωνίζονται.
Ευχόμαστε όπως ο Άγιος Θεός δια πρεσβειών του Αγίου, ενδόξου Προφήτου, Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου χαρίζει σε όλους μας μετάνοια σε όλη μας της ζωή. Αμήν.
[1] Ματθ. ια΄ 11
[2] Πρβλ. Χαιρετισμοί εις τον «Τίμιον Πρόδρομον και Βαπτιστήν Ιωάννην»
[3]Πρβλ. «Εις τον πάνσεπτον του Χριστού Πρόδρομον και Βαπτιστή Ιωάννη», Γρηγορίου Παλαμά, Ομιλία Μ’, PG 150, 496
[4] Λουκ. α΄,6
[5] Λουκ. α΄,7
[6] Χαιρετισμοί εις τον «Τίμιον Πρόδρομον και Βαπτιστήν Ιωάννην»
[7] Πρβλ. Δοξαστικό Αποστίχων Αγίου, Μηναίο Αυγούστου.
[8] Χαιρετισμοί εις τον «Τίμιον Πρόδρομον και Βαπτιστήν Ιωάννην»
[9] Λουκ. Ζ΄,27
[10] Ιωάν. Α΄, 6-8
[11] Χαιρετισμοί εις τον «Τίμιον Πρόδρομον και Βαπτιστήν Ιωάννην»
[12] Χαιρετισμοί εις τον «Τίμιον Πρόδρομον και Βαπτιστήν Ιωάννην»
[13] Μαρκ. Α΄, 5
[14] Ματθ. Δ΄, 17
[15] Ησαία Μ΄, 3-5
[16] Ιωάν. Α΄, 29-30
[17] Ματθ. Γ΄, 14
[18] Ιωαν. Α΄, 32-35
[19] Ιωάν. Γ΄,30
[20] Μηναίο Αυγούστου, Εις την Λιτήν της 29ης Αυγούστου.
[21] Μηναίο Αυγούστου, Εις την Λιτήν της 29ης Αυγούστου
[22] Μηναίο Αυγούστου, Κεκραγάριο 29ης Αυγούστου
[23] Χαιρετισμοί εις τον «Τίμιον Πρόδρομον και Βαπτιστήν Ιωάννην».