Βίος
Ἡ Κατά Κίτιον Ἐκκλησία μέ προστάτη καί πολιοῦχο τόν φίλο τοῦ Χριστοῦ Λάζαρο τόν τετραήμερο φιλοξενεῖ στά ἱερά χώματα της τάφους καί ἁγιάσματα Ἁγίων, οἱ ὁποῖοι μπορεῖ νά μήν εἴχαν καταγωγή τή Λάρνακα ἀλλά τελειώθηκαν ἐν Κυρίω σ’ αὐτήν. Ἡ ἱστορική λοιπόν σχέση ὅλων αὐτῶν τῶν μορφῶν μέ τήν πόλη μας τούς καθιστᾶ τοπικούς Ἁγίους τῆς καθ’ Ἡμᾶς Ἱερᾶς Μητροπόλεως, τούς ὁποίους καί εὐλαβεῖται ὁ φιλάγιος λαός τῆς Λάρνακας. Ἀρχῆς γενομένης ἀπό τόν ἐκ Βηθανίας ὁρμώμενο Ἅγιο Λάζαρο ἀκολουθοῦν στήν ἱστορική συνέχεια τῶν πρώτων ἑπτά χριστιανικῶν αἰώνων κί ἄλλα τέτοια παραδείγματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ἀποτελεῖ ὁ Ἅγιος Θεράπων ὁ ἐπίσκοπος Κιτίου καί Ἱερομάρτυς γύρω ἀπό τό πρόσωπο τοῦ ὁποίου ἐπικρατοῦσε μιά λανθασμένη καί συγκεχυμένη εἰκόνα γιά τή γνήσια ταυτότητά του.
Ἡ βασικότερη, ἀρχαιότερη καί σημαντικότερη ἁγιολογική πηγή πού μᾶς πληροφορεῖ γιά τόν Ἅγιο εἶναι τό «Ἐγκώμιον εἰς τά θαύματα τοῦ ἁγιου ἱερομάρτυρος Θεράποντος»[1]. Μέχρι πρόσφατα τό συγκεκριμένο κείμενο ἀποδιδόταν στόν Ἅγιο Ἀνδρέα ἐπίσκοπο Κρήτης ἐξ Ἱεροσολύμων ὁ ὁποῖος ὡς αὐτήκοος μάρτυρας τῶν περί τοῦ Ἁγίου Θεράποντος ἀπό τούς Κυπρίους, βρισκόταν στήν Κωνσταντινούπολη ὅταν μεταφέρθηκαν τά λείψανα τοῦ Ἁγίου ἐκεῖ καί κατατέθηκαν στόν ναό τῆς Θεοτόκου «πλησίον τῆς ἑλαίας»[2]. Ἡ σύγχρονη ὅμως ἔρευνα ξεκαθάρισε ὅτι τό συγκεκριμένο κείμενο δέν ἀποτελεῖ ἔργο τοῦ Ἀγίου Ἀνδρέα ὅμως τά γεγονότα πού διηγεῖται εἶναι ἄκρως ἀξιόπιστα καί ὀρθά[3].
Σύμφωνα λοιπόν μέ τό πιό πάνω Ἐγκώμιο, τό ὁποῖο φαίνεται νά ἐκφωνήθηκε ὡς πανηγυρικός λόγος κατά τήν ἀπόθεση τῶν τιμίων λειψάνων τοῦ Ἁγίου στήν Κωνσταντινούπολη μετά τήν μεταφορά τους ἀπό τήν Κύπρο, ὁ Ἅγιος Θεράπων εἶχε καταγωγή τήν Ἀνατολή ἴσως τήν Συρία ἤ εὐρύτερα τή Συροπαλαιστίνη ἤ ἀκόμα τή Μεσοποταμία, περιοχές στίς ὁποῖες ἤκμασε κατά πολύ ὁ ἀσκητικός μοναχισμός ἀπό τούς πρώτους αἰώνες. Τό χρονολογικό διάστημα γέννησης καί δράσης τοῦ Ἁγίου δέν τό γνωρίζουμε κατ’ ἀκρίβεια ἀλλά ὑπολογίζεται ὅτι ἔζησε ἀνάμεσα στά τέλη τοῦ 3ου- ἀρχές 4ου εἶτε κατά τόν 4ο – 5ο αἰώνα. Ὁ βίος τοῦ Ἁγίου ξεκινᾶ ὁσιακά ἀφοῦ σύμφωνα μέ τό Ἐγκώμιο ὁ Ἅγιος ἀκολουθεῖ τόν μονήρη βίο τῆς ἀσκήσεως καί ζεῖ ὡς ἐνάρετος μοναχός.
Ἐπίσκοπος Κιτίου
Ἀργότερα ἐπισκέπτεται τήν Κύπρο, στήν ὁποία ἀνθεῖ ὁ μοναχισμός. Ἐκεῖ ἡ ἀρετή τοῦ ἀνδρός «οὐ δύναται κρυβῆναι» ἀλλά τίθεται «ἐπί τήν λυχνίαν». Ὁ λαός τῆς Κύπρου ἐκτιμώντας τόν ἔνθεο βίο τοῦ Ἁγίου τόν καλεῖ νά τόν διακονήσει ἀπό τή θέση τοῦ Ἐπισκόπου. Χαρακτηριστικά, τό Ἐγκώμιο πρός τόν Ἅγιο ἀναφέρει πώς: «καί ὅτι Ἐπίσκοπος κατά τήν Κυπρέων γέγονε νῆσον»[4]. Μιά ἄλλη πηγή ἀναφέρει ἐπιπρόσθετα ὅτι ὁ Ἅγιος χρημάτισε ἐπίσκοπος μιᾶς παραλιακῆς πόλης τῆς Κύπρου πράγμα τό ὁποῖο βεβαίως ἐπισφραγίζεται ἀπό ἀρχαία προφορική παράδοση πού ἀναφέρει τόν Ἅγιο Θεράποντα ὡς ἐπίσκοπο Κιτίου. Ἐπιπρόσθετα ἡ ἀρχαία αὐτή προφορική παράδοση εἶναι πολύ βάσιμη πράγμα πού ἀποδεικνύεται μέσα ἀπό ἕνα σύγχρονο σχετικά χειρόγραφο, αὐτό τοῦ ἀειμνήστου πατρός Ἰωάννου Στυλιανοῦ παλαιού ἱερέα τοῦ χωριοῦ Ἀγγλισίδων τῆς Μητροπόλεως Κιτίου τό ὁποῖο γράφτηκε τό 1929. Τό χειρόγραφο αὐτό φυλάσσεται στόν ὁμώνυμο ναό τοῦ Ἁγίου Θεράποντος Ἀγγλισίδων καί ἀναφέρεται στόν βίο τοῦ Ἁγίου. Ἡ ἀξία τοῦ χειρόγραφου αὐτοῦ ἔγκειται στό γεγονός ὅτι ἀναφέρει μέ ἀκρίβεια ὅτι ὁ Ἅγιος ἦταν ὄντως ἐπίσκοπος Κιτίου. Συγκεκριμένα ἀναφέρει: «Οὗτος ὁ ἅγιος ἱερομάρτυς τοῦ Χριστοῦ Θεράπων…ὑπολαμβάνομεν πώς ἀρχιεράτευσεν εἰς τήν χώραν τοῦ Λαρνάκου (πόλη της Λάρνακας)».
Ὁ Ἅγιος Θεράπων, λοιπόν, ἀπό ἁπλός, ὁσιώτατος μοναχός γίνεται «ἱεράρχης ὅσιος», ὁ ποιμῆν ὁ καλός τῆς πόλης τῶν Κιτιέων. Ἀφοῦ διέπρεψε ὡς ἀρχιερέας διδάσκοντας καί ὀρθοτομῶντας τόν λόγο τῆς ἀληθινῆς πίστης ἀλλά καί ἐπιτελῶντας παράδοξα καί ἀμέτρητα θαύματα στόν πονεμένο λαό τῆς πόλης τῶν Κιτιέων ἐπισφραγίζει τόν βίο του μαρτυρικά εἶτε κατά τούς διωγμούς ἐπί εἰδωλολατρίας (ἐπί Διοκλητιανοῦ ἀρχές τοῦ 4ου αἰώνα ἤ ἐπί Ἰουλιανοῦ Παραβάτου τέλη 4ου αἰώνα) εἶτε σέ κάποια ἐπίθεση τῶν Βανδάλων[5] κατά τῆς Κύπρου τόν 5ο αἰώνα καί μάλιστα σέ μεγάλη ἡλικία[6].
Τό Μαρτύριο, ὁ Τάφος καί ὁ Ναός τοῦ Ἁγίου
Μετά τόν μαρτυρικό θάνατο τοῦ Ἁγίου οἱ Κιτιείς ἐνταφιάζουν τό λείψανο τοῦ σεπτοῦ ἱεράρχη καί ἐπιπλέον χτίζουν ἀργότερα ναό πάνω ἀπό τόν τάφο του ὁ ὁποῖος ἀποτελοῦσε πηγή θαυμάτων γιά ὅσους τόν ἐπισκέπτονταν μέ πίστη. Ὁ ναός αὐτός γιά τόν ὁποῖο κάνει λόγο ὁ ἐγκωμιαστής ἐπιβεβαιώνεται ἱστορικά γιά τήν ὕπαρξη τοῦ καί ἀπό τό χειρόγραφο του π. Ἰωάννη τό ὁποῖο ἀναφέρει ὅτι : «Ὁ τάφος του καί τό ἀσκητήριόν του εὑρίσκεται, καθῶς τό ἱστοροῦσιν, εἰς τήν χώραν τοῦ Λαρνάκου (εἰς τοποθεσίαν όνομαζομένην Ττουραπῆ-σεχῆ). Τόν τάφον του τόν ἐτίμησαν καί τόν τιμοῦμεν οἱ προγενέστεροι καί ἡμεῖς μέχρι σήμερα. Μάλιστα δέ τοῦ ἔκτισαν έκκλησίαν καί κελλία, ὡς μοναστήριον, μέ μεγάλο περιβόλι…Ὁ δέ τάφος του, ὅστις εὑρίσκεται εἰς τήν Λάρνακα (Ττουραπῆ-σεχῆ), ἄν καί ἐβεβηλώθη ἀπό τούς ἀθέους Ἀγαρηνούς αὐτός καθ’ ἑκάστην πηγάζει πηγάς ἰαμάτων καί λαύρους πυρετούς διώκει, εἰς δόξαν Θεοῦ».
Μάλιστα στή Λάρνακα ὑπήρχε παλαιά παράδοση σύμφωνα μέ τήν ὁποία ὁ Ἅγιος θεωρεῖται «προστάτης τῶν παιδιῶν κατά τοῦ ἑλώδους πυρετοῦ καί ἰατρός τῶν πόνων τῶν νεφρῶν. Εἰς Λάρνακα ἡ θεραπεία γίνεται διά προστριβῆς ἐπάνω εἰς τό μνημεῖον, τό ὁποῖον ὑπό τῶν Ὀθωμανῶν θεωρεῖται ὡς μνῆμα σημαίνοντος Τούρκου ἐκ τῶν πρώτων κατακτητῶν, ὑπό δέ τῶν Χριστιανῶν ὡς τάφος τοῦ Ἁγίου Θεράποντος. Τήν θεραπείαν ἐπιτυγχάνουσι τρίβοντες τήν νεφρικήν χώραν ἀπάνω εἰς τό μνημεῖον ἤ κυλιόμενοι κάμνουσιν τρίς γῦρον πέριξ τετραγώνου ἐκεῖ βάσεως»[7]
Ἔτσι τό «ἱερόν ἀνάκτορο» πού φιλοξενοῦσε τά λείψανα τοῦ Ἁγίου, γιά τό ὁποῖο κάνει λόγο ὁ ἐγκωμιαστής τοῦ Ἁγίου πρόκειται γιά μιά ἔνδοξη περίλαμπρη βασιλική ἡ ὁποία ἦταν κτισμένη πάνω ἀπό τόν τάφο τοῦ Ἁγίου ὁ ὁποῖος κατεῖχε θέση «Μαρτυρίου». Ἡ συγκεκριμένη βασιλική ὅπως ὅλες οἱ παλαιοχριστιανικές βασιλικές τῆς Κύπρου δέν γλύτωσε ἀπό τήν λαίλαπα τῶν ἀραβικῶν ἐπιδρομῶν. Πολύ ἀργότερα φαίνεται ὅτι χτίζεται ἄλλος ναός ἀφιερωμένος στόν Ἅγιο στό χῶρο τῆς ἔνδοξης βασιλικής. Σύμφωνα μάλιστα μέ τούς ἱστορικούς Buyer καί Γιωργαλλίδη ὁ ναός αὐτός ἀργότερα μετατρέπεται σέ μουσουλμανικό τέμενος (1570) μέ τό ὄνομα «Ττουραπῆ», πού δηλώνει τό ὄνομα τοῦ Ἁγίου στά ἀραβικά (Turabo = Θεράπων)[8].
Σήμερα, βεβαίως, δέν σώζεται ὁ συγκεκριμένος ναός, ἀλλά ὡς ἔνδοξο ἱστορικό ἀπομεινάρι καί τεκμήριο τῆς παρουσίας τοῦ Ἁγίου Θεράποντος στή Λάρνακα σώζεται ὁ τάφος του στήν περιοχή Δροσιᾶς μέ τοπωνύμιο «Ττουραπῆ-σεχῆ». Μέσα στή σωζόμενη λάρνακα τοῦ ταφικοῦ παρεκκλησίου ἦταν τοποθετημένα τά λείψανα τοῦ Ἁγίου. Μάλιστα, σύμφωνα μέ τόν πρώην διευθυντή τοῦ Τμήματος Ἀρχαιοτήτων Κύπρου κ. Αθανάσιο Παπαγεωργίου, ο χώρος ο οποίος σώζει τον τάφο του Αγίου προϋπήρχε ως «τάφος τῆς Κλασικῆς περιόδου, που είχε μετατραπεί σέ ὑπόγεια μικρή ἐκκλησία μέ τήν προσθήκη ἡμικυκλικῆς αψίδας λαξευτῆς στό μαλακό βράχο τῆς περιοχῆς. Μέχρι πρό δεκαπενταετίας ακόμη ἐσώζονταν στή μισοκατεστραμμένη ἡμικυκλική ἁψίδα λείψανα τεσσάρων στρωμάτων τοιχογραφιῶν, πολύ κατεστραμμένων. Ἄν καί τά λείψανα τῶν τοιχογραφιῶν τοῦ ὑπογείου αὐτοῦ ναϊδρίου δέν βοηθοῦν τη χρονολόγησή του, ἐν τούτοις μαρτυροῦν γιά τη μακριβιότητα τοῦ ναϊδρίου καί τόν μακραίωνα σεβασμό, πού ἀπέδιδαν οἱ κάτοικοι τοῦ Κιτίου στόν ἅγιο, τοῦ ὁποίου κάποτε τά λείψανα ἐφυλάσσονταν ἐκεῖ»[9].
Τό μουσουλμανικό τέμενος ἐρειπώθηκε κατά τά τέλη τοῦ 19ου αἰώνα, καί κατεδαφίστηκε στά μέσα τοῦ 20ου αἰώνα. Ὁ χῶρος αὐτός σήμερα ἀνήκει στό ΕΒΚΑΦ καί πάνω ἀπό τόν τάφο τοῦ Ἁγίου ὑπάρχει σταθμός πετρελαιοειδῶν. Στή μητροπολιτική περιφέρεια Κιτίου σήμερα ὑπάρχει σχετικά παλαιός ναός τοῦ Ἁγίου Θεράποντος στό χωριό Ἀγγλισίδων Λάρνακας πού χρονολογεῖται ἀπό τό 1733 καί βρίσκεται ὑπό τή σκιά τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Σταυροβουνίου.
Τά Ἱερά του Λείψανα
Μέ τήν κοίμηση τοῦ Ἁγίου Ἱερομάρτυρος τό μαρτυρικό του σῶμα ἐναποτέθηκε σέ λάρνακα στήν πόλη τοῦ Κιτίου πάνω ἀπό τήν ὁποία, ὅπως προαναφέραμε, ἀνεγέρθηκε ναός. Κατά τίς παραμονές τῆς δεύτερης ἀραβικῆς ἐπιδρομῆς κατά τῆς Κύπρου (650) ὁ ἴδιος ὁ Ἅγιος ἐμφανίζεται μέ θαυμαστό τρόπο στόν φύλακα τοῦ ναοῦ καί συμβούλευσε τούς πιστούς νά μεταφέρουν τά λείψανά του στήν Κωνσταντινούπολη γιατί οἱ Ἄραβες θά καταλάμβαναν ὁλόκληρο τό νησί. Ἔτσι τά ἱερά λείψανα τοῦ Ἁγίου μεταφέρονται πρός διάσωση πρός τήν Κωνσταντινούπολη. Μάλιστα, ὁ ἐγκωμιαστής τοῦ Ἁγίου περιγράφει πολύ γλαφυρά καί παραστατικά τά γεγονότα τῆς μετακομιδῆς τῶν ἁγίων λειψάνων τοῦ Ἁγίου. Χαρακτηριστικά, ἀναφέρεται ὅτι οἱ Χριστιανοί πού ἀνέλαβαν νά μεταφέρουν τά λείψανα τά τοποθέτησαν σέ μιά λάρνακα καί ἔκρυβαν τό γεγονός ἀπό τούς ἄλλους συνταξιδιῶτες τους. Μόλις τό πλοῖο πλησίασε πρός τήν Κωνσταντινούπολη ἕνα γεγονός ἔκανε φανερή τήν παρουσία τοῦ Ἁγίου. Τά λείψανα τοῦ Ἁγίου εὐωδίαζαν τόσο ἔντονα πού ἔφθανε ἡ εὐωδία στά ἄλλα πλοία πού βρίσκονταν ὁλόγυρα μέχρι τρία χιλιόμετρα καί ἐπιπλέον, στή συνέχεια μυρόβλησαν τόσο πολύ πού οἱ πιστοί μάζευαν τό ἅγιο μύρο σέ γυάλινα ἀγγεία.
Ἀφοῦ λοιπόν τά ἱερά λείψανα ἔφθασαν στήν Κωνσταντινούπολη, αὐτός πού τά μετέφερε τά ἔκρυβε γιά ἕνα χρονικό διάστημα σ’ ἕνα σπίτι. Μέ θεῖο ὅμως νεύμα κάποια στιγμή τά παρέδωσε στόν ἱερέα τοῦ ναοῦ τῆς Θεοτόκου «πλησίον τῆς ἐλαίας» ὁπόταν καί ἄρχισαν νά μεταδίδουν τήν θεραπευτική τους χάρη σέ «πᾶσαν νόσον» τῶν ἀνθρώπων. Τά πολλά θαύματα τοῦ Ἁγίου καταγράφονται στό Ἐγκώμιο πρός τόν Ἅγιο τό ὁποῖο μᾶς πληροφορεῖ γενικότερα γιά τή ζωή του. Ἡ παρουσία τοῦ μεγάλου αὐτοῦ «θεράποντος ἰατροῦ» στήν Πόλη ἦταν τόσο ἔντονη πού οἱ πιστοί ἐκεῖ ἀποφασίζουν νά τόν τιμήσουν οἰκοδομῶντας ναό στό ὄνομά του (8ος αἰώνας), στόν ὁποῖο μετέφεραν καί τά ἱερά του λείψανα. Ὁ ναός αὐτός στήν Κωνσταντινούπολη δέν σώζεται σήμερα ὅμως ὑπάρχει μικρός ναός στά δυτικά, πλησίον τῆς Ἁγίας Σοφίας τῆς περιόδου τῆς τουρκοκρατίας τῆς Ἑλλάδος καθώς καί εἰκόνα καί θαυματουργό ἁγίασμα τοῦ Ἁγίου.
Ἡ μεταφορά τῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου ἀπό τήν Κύπρο συνδέεται καί μέ τή μαζική μετανάστευση τῶν Κυπρίων ἐπί Ἰουστινιανοῦ τοῦ Β΄ πρός τόν Ἑλλήσποντο (Ἀρτάκη). Ὁ αὐτοκράτορας προτρέπει τούς Κυπρίους νά μετοικήσουν ὥστε νά σωθοῦν ἀπό τούς Ἄραβες. Μαζί τους μεταφέρουν τά ἱερά καί τά ὅσιά τους ὥστε νά μήν βεβηλωθοῦν ἀπό τούς ἀλλόθρησκους εἰσβολείς. Ἀπό τήν ἅλωση τῆς Κωνσταντινούπολης καί μετά δέν ὑπάρχουν ἀρκετές πληροφορίες γιά τήν τύχη τῶν ἱερῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου. Σήμερα, τεμάχια ἱερών του λειψάνων σώζονται στίς ἱερές μονές Ζωγράφου Ἁγίου Ὄρους καί Ἁγίου Γεωργίου τοῦ Χοζεβίτου στήν Παλαιστίνη.
Ἐπίλογος
Ὁ Ἅγιος ἔνδοξος ἱερομάρτυρας καί ἐπίσκοπος τῆς παλαιφάτου Μητροπόλεως Κιτίου ἀποτελεῖ σταθμό γιά τήν Ἁγιολογία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου. Ἡ Κύπρος εἶχε τήν εὐλογία νά ἀπολαύσει καί νά ἀρδεύσει τή χάρη αὐτού τοῦ μεγάλου Ἱερομάρτυρα τοῦ ὁποίου ὁ τάφος ἀναδείχθηκε ὡς πραγματικό θεραπευτικό ἰατρεῖο γιά τούς πιστούς τῆς Λάρνακας. Σήμερα ὁ τάφος του, ὅπως ἀναφέραμε, βρίσκεται σέ χῶρο πού δέν ἀνήκει στήν κυριότητα τῆς Κυπριακῆς Δημοκρατίας καί αὐτό δυσχεραίνει τήν ἀποκατάσταση καί ἀνάδειξη τοῦ τάφου τοῦ Ἁγίου ὡς ἀκόμη ἑνός ἁγιάσματος τῆς Νήσου τῶν Ἁγίων. Ἡ ὕπαρξη ὅμως καί μόνο τῶν ἐρειπίων τοῦ ταφικοῦ παρεκκλησίου σηματοδοτεῖ ἀποδεικτικά τή ζωντανή παρουσία τοῦ Ἁγίου στήν πόλη μας. Εἶναι ἕνα ἀπομεινάρι τῆς ἔνδοξης μνήμης καί τιμῆς τοῦ Ἁγίου τόσο στό παρελθόν ὅσο καί στό σήμερα. Ἀκόμη τό ὅτι σώζεται ἔστω σέ κακή κατάσταση ὁ τάφος τοῦ Ἁγίου αὐτό γίνεται γιά ὅλους ἀφορμή ὥστε τίποτα νά μήν λησμονήσουμε ἀπό τήν ἔνδοξη ἐκκλησιαστική ἱστορία τοῦ Ὀρθόδοξου Χριστιανισμοῦ στήν Κύπρο, ἡ ὁποία σκιαγράφησε τελικά τόν χαρακτήρα τοῦ πολιτισμοῦ μας.
Ὁ τάφος τοῦ Ἁγίου Ἱερομάρτυρος Θεράποντος κατέχει θέση «μαρτυρίου» ἀφοῦ ἐκεῖ ἐτάφη τό μαρτυρικό του σῶμα. Γιά τή Λάρνακα, ἡ ὕπαρξη αὐτῆς τῆς ἱερᾶς λάρνακας τοῦ Ἁγίου Θεράποντος σηματοδοτεῖ ἀκόμα ἕνα σημαντικό προσκύνημα τοῦ Χριστιανισμοῦ τό ὁποῖο μάλιστα συνδέει τήν Κύπρο, τή νῆσο τῆς Παναγίας, μέ τήν Πόλη τῆς Παναγίας, τήν Κωνσταντινούπολη. Στή Λάρνακα, μετά τό προσκύνημα τοῦ τάφου τοῦ Ἁγίου Λαζάρου τοῦ τετραημέρου, τό πλέον σημαίνων ἁγιολογικό προσκύνημα γιά τή Λάρνακα εἶναι ὁ τάφος αὐτοῦ τοῦ Ἱερομάρτυρα, ὁ ὁποῖος μαρτύρησε τούς πρώτους αἰώνες ὅπου ἡ πίστη τῶν Χριστιανῶν ἑδραιώθηκε καί ἐνδυναμώθηκε πάνω στό αἷμα τῶν Ἁγίων Μαρτύρων, Ἱερομαρτύρων καί Μεγαλομαρτύρων. Ὁ Ἅγιος Θεράπων μέσα ἀπό τήν ἱστορική ἀνασκόπηση τῶν ἐπισκόπων τῆς μητροπόλεως Κιτίου εἶναι οὐσιαστικά ἕνας ἀπό τούς γνωστούς ἐπισκόπους τῶν πρώτων αἰώνων μετά ἀπό τόν Ἅγιο Λάζαρο ἀφοῦ λόγω τῶν διωγμῶν δέν γνωρίζουμε τούς ἄμεσους διαδόχους τοῦ Ἁγίου Λαζάρου[10].
Σήμερα, στή μητροπολιτική μας περιφέρεια τιμᾶται ἰδιαιτέρως ὁ Ἅγιος Θεράπων ὡς ἄλλος ἕνας τοπικός Ἅγιος. Στό χωριό Αγγλισίδων Λάρνακας ὑπάρχει ὁ ἀρχαῖος ναός τοῦ Ἁγίου ἀπό τόν 18ο αἰώνα[11] καί νεότερος, μεγαλύτερος ναός πού χτίστηκε ἀργότερα γιά τήν κάλυψη τῶν λατρευτικῶν ἀναγκῶν τοῦ χωριοῦ. Ἐπίσης, στή Λάρνακα, κοντά ἀπό τόν τάφο τοῦ Ἁγίου στήν περιοχή Δροσιᾶς κοντά ἀπό τόν ναό τῆς Παναγίας τῆς Χρυσογαλακτούσης, χτίστηκε μικρό βυζαντινό ἐκκλησάκι ἀφιερωμένο στόν Ἅγιο τό 2013 μέ πρωτοβουλία τοῦ μητροπολιτικοῦ ναοῦ Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτήρος.
Ἡ τιμή τοῦ Ἁγίου ἱστορικά φαίνεται ὅτι δέν περιορίζεται τοπικά στήν Κύπρο ἀλλά ἐξαπλώνεται στήν Ὀρθόδοξη Ἀνατολή μέ κέντρο, βέβαια, τήν Κωνσταντινούπολη. Στήν Κύπρο, ναοί ἀφιερωμένοι στό ὄνομα του ὑπάρχουν στά χωριά Ἀγγαστῖνα Μεσαορίας, στόν Ἅγιο Θεράπων Λεμεσοῦ, στήν Ἀκανθού Ἀμμοχώστου. Ἐπίσης, ὑπάρχουν ἐρείπια παρεκκλησίων τοῦ Ἁγίου στά χωριά τῆς Πάφου Γουδί, Καραμούλληδες και Πραστειόν Αὐδήμου. Ἐνῶ ἡ ἰδιαίτερη τιμή τοῦ Ἁγίου φαίνεται καί στόν Ἑλλαδικό χῶρο ἀφοῦ οἰκοδομήθηκαν μεγάλοι καί περικαλλείς ναοί τόσο στήν Ἀθῆνα καί Θεσσαλονίκη ὅσο καί στή Μυτιλήνη.
Ἡ ἡμέρα μνήμης τοῦ Ἁγίου ὡς ἡ ἐπικρατέστερη εἶναι ἡ 14η Μαΐου ἀλλά ἑορτάζεται καί στίς 14 Ὀκτωβρίου. Ἐπίσης, στήν Κύπρο καθιερώθηκε καί ἡ 27η Μαΐου ὡς ἡ ἡμέρα ἀνάμνησης τῆς μετακομιδῆς τῶν ἱερῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου (7ος αἰώνας) στήν Κωνσταντινούπολη ὅπου ὑπάρχει σχετική ἀκολουθία στά Κύπρια Μηναία[12].
Ὁ Ἅγιος Θεράπων ὁ Ἱερομάρτυς καί ὁ ναός τοῦ στό χωριό Ἀγγλισίδες
Παρίδη Παντελῆ
Ταξιδεύοντας ἀπό τήν πόλη τοῦ Ζήνωνα, τή Λάρνακα, πρός τή Λεμεσό, σέ ἀπόσταση περίπου δεκαεφτά χιλιομέτρων συναντᾶς στά ἀριστερά σου τό χωρίο Ἀγγλισίδες. Τό ὄνομα τοῦ χωρίου προῆλθε σύμφωνα μέ μιά ἐκδοχή ἀπό τή λέξη «Ἐγκλεῖστρα», πού σημαίνει ἀσκητήριο, δηλαδή μέρος στό ὁποῖο κλείστηκε κάποιος μοναχός γιά ν’ ἀσκητέψει.
Βόρεια τοῦ χωρίου, στούς πρόποδες τοῦ ὄρους Σταυροβουνιοῦ, δεσπόζει ὁ μικρός και ἀπέριττος ναός τοῦ Ἁγίου Θεράποντος, ἐπισκόπου Κύπρου, τοῦ Θαυματουργοῦ. Ὁ ναός κτίστηκε τό Μάρτιο τοῦ 1733 μέ ἔξοδα τῶν κατοίκων τοῦ χωρίου.
Δέν γνωρίζουμε ἐπακριβῶς τί ἦταν ἐκεῖνο πού ὤθησε τούς κατοίκους τοῦ χωρίου νά κτίσουν ἐκκλησιά ἐπ’ ὀνόματι τοῦ Ἁγίου, ἡ ὁποία φαίνεται νά εἶναι καί ἡ ἀρχαιότερη στό νησί. Ἡ διαποίμανση ἀπό τόν Ἅγιο τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Κιτίου, στήν ὁποία ὑπάγεται ἡ κοινότητα Ἀγγλισίδων ἀπό τή μιά καί ἡ ἀκτινοβολία καί ἡ χάρη τῶν θαυμάτων πού ἄφθονα χορηγοῦνταν σ’ ὅσους μέ πόθο καί πίστη πολλή κατέφευγαν στόν πανθαύμαστο ἰατρό τῶν ψυχῶν καί τῶν σωμάτων ἀπό τήν ἄλλη, ἦταν ἐκεῖνα πού ὁδήγησαν, ὅπως φαίνεται, τούς εὐσεβείς καί φιλακόλουθους κατοίκους τοῦ χωρίου στό κτίσιμο τοῦ μικροῦ καί κατανυκτικοῦ τούτου ναοῦ.
Ἀπό τότε ὁ Ἅγιος Θεράπων ἔγινε ὁ ἀκοίμητος φρουρός καί προστάτης τοῦ χωριοῦ. Σύσσωμη ἡ κοινότητα μαζί μέ πολλούς ἄλλους κατοίκους τοῦ νησιοῦ, πού εὐλαβοῦνται τόν θαυματουργό Ἅγιο, ἐναποθέτουν σ’ αὐτόν τήν ἀγωνία, τόν πόνο καί τίς ἐλπίδες τους, ἀνάβοντας τό ἀκοίμητο καντῆλι του καί προσφέροντας ταπεινά κάποιο τάμα.
Ὁ ναός ἔχει μῆκος 18,70μ. (21.50μ. μέ τόν τοῖχο) καί πλάτος 4.40μ. (6.40μ. μέ τόν τοῖχο). Εἶναι καμαροσκέπαστος, κτισμένος ἀπό πέτρα ἡ ὁποία ὅμως ἔχει καλυφθεῖ τόσο ἐσωτερικά μέ ἀσβεστοκονίαμα. Στό ἀνατολικό τμῆμα τοῦ ναοῦ βρίσκεται τό Ἱερό Βῆμα μέ τήν ἁπλή μαρμάρινη Ἁγία Τράπεζα. Ἀπό τό ἴδιο ὑλικό εἶναι φτιαγμένο καί τό εἰκονοστάσι τοῦ ναοῦ (μῆκος 4,4μ. καί ὕψος 2,10μ.). Τό εἰκονοστάσι κοσμεῖται ἀπό τίς εἰκόνες τοῦ Χριστοῦ, τοῦ Ἰωάννη τοῦ Θεολόγου, τοῦ Ἁγίου Χαραλάμπους καί τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ. Δεξιά τοῦ εἰκονοστασίου βρίσκεται ἡ εἰκόνα τοῦ Εὐαγγελιστή Λουκᾶ φιλοτεχνημένη στά νεότερα χρόνια. Στά ἀριστερά τοῦ τέμπλου, καί δίπλα ἀπό τήν πόρτα πού ὁδηγεῖ στό Ἅγιο Βῆμα βρίσκεται ἡ πολύτιμη καί θαυματουργή εἰκόνα τοῦ Ἁγίου Θεράποντος φτιαγμένη, ὅπως καί οἱ ὑπόλοιπες στίς ἀρχές τοῦ 18ου αἰώνα, ἀμέσως μετά τήν ἀνοικοδόμηση του ναοῦ (…)
Ἀξίζει νά σημειωθεῖ ὅτι ἐπιβλητικός καί μεγαλοπρεπής ναός βυζαντινοῦ ρυθμοῦ, πρός τιμή καί μνήμη τοῦ Ἁγίου Θεράποντος καί τῆς Ἁγίας Μαρῖνας κτίστηκε στό κέντρο τοῦ χωριοῦ τό 1994.
Ἀπολυτίκιον.
Ἦχος α΄.
Τόν ποιμενάρχην Κυπρίων θεῖον Θεράποντα,
τόν μετά πάντων Ἁγίων δοξασθέντα ἐν θαύμασιν,
ᾆσμασιν ὑμνήσωμεν πιστοί, συμφώνως
ἐν τῇ τούτου ἑορτῇ, καί ὡς πλεῖστα κατιδόντες ὑπ’ αὐτοῦ,
θεραπευθέντα πάθη ἐκβοήσωμεν˙
Δόξα τῷ σέ δοξάσαντι Χριστῷ. Δόξα τῷ σέ στεφανώσαντι.
Δόξα τῷ ένεργοῦντι διά σοῦ πᾶσιν ἰάματα.
Κοντάκιον
Ἦχος β΄.
Ὡς θεαυγῆ καί φωτοφόρον ἥλιον, σέ νοητόν τῇ Ἐκκλησίᾳ ἔθετο, ὁ Δεσπότης καταλάμποντα, πιστῶν εὐφραίνοντα τά συστήματα˙ τόν βίον γάρ τήν πίστιν καί τούς ἄθλους σου, ὡς μύρον εὐωδίας προσεδέξατο, ὁ μόνος ὑπάρχων πολυέλεος.
[1] Βλ. Ἀρχιμανδρίτη Φώτιου Ἰωακείμ, Οἱ ἅγιοι μάρτυρες καί ὁμολογητές τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου κατά τούς πρώτους χριστιανικούς αἰῶνες (1ος-5ος αἰ.), ἐκδ. Ostracon Publishing, Θεσσαλονίκη 2017, σελ. 231.
[2] Βλ. π. Φωτίου Ἰωακείμ, «Θεράπων. Ἱερομάρτυς», Μεγάλη Ορθόδοξη Χριστιανική Ἐγκυκλοπαίδεια, τόμος: 8, ἐκδ. Στρατηγικές Ἐκδόσεις, Ἀθήνα 2013, σελ. 297.
[3] Βλ. Ἀρχιμανδρίτη Φώτιου Ἰωακείμ, Οἱ ἅγιοι μάρτυρες καί ὁμολογητές τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου κατά τούς πρώτους χριστιανικούς αἰῶνες (1ος-5ος αἰ.), ὅ.π, σελ. 232-233.
[4] Βλ. Παρίδη Παντελή, Άγιος Θεράπων Επίσκοπος Κύπρου ο Ιερομάρτυς και Θαυματουργός, Βίος και Θαυμάτων διήγησις, Ακολουθία, Παρακλητικός Κανών, Ανδρέου Κρήτης του Ιεροσολυμίτου Εγκώμιον Εις τα Θαύματα του Αγίου Ιερομάρτυρος Θεράποντος, Λάρνακα 2004, σελ. 28.
[5] Οι Βάνδαλοι ήταν εισβολείς Γερμανικής φυλής που εισέβαλαν στην ρωμαϊκή αυτοκρατορία κατά τον 5ο αιώνα Βλ. Λίτσας Χατζοπούλου, Βάνδαλοι (Βανδήλοι, Vandales Wends), Μεγάλη Ορθόδοξη Χριστιανική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος: 3, εκδ. Στρατηγικές Εκδόσεις, Αθήνα 2013, σελ. 506- 508.
[6] Βλ. Ἀρχιμανδρίτη Φώτιου Ἰωακείμ, Οἱ ἅγιοι μάρτυρες καί ὁμολογητές τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου κατά τούς πρώτους χριστιανικούς αἰῶνες (1ος-5ος αἰ.), ό.π, σελ. 254.
[7] Βλ. Γεωργίου Χ. Παπαχαραλάμπους, Κυπριακά ἤθη καί ἔθιμα, Λευκωσία 1965, σελ. 220.
[8] Βλ. Παρίδη Παντελή, Άγιος Θεράπων Επίσκοπος Κύπρου ο Ιερομάρτυς και Θαυματουργός, ό.π , σελ.18-20.
[9] Λῆμμα Θεράποντος Ἁγίου ἐκκλησία, ΜΚΕ, 7, Σελ. 245.
[10] Βλ. Χαρίτωνος μοναχού Σταυροβουνιώτη, «Μερική Αναθεώρηση του εν χρήσει καταλόγου επισκόπων της επισκοπής Κιτίου(προσθήκες και εισηγήσεις), Κυπριακαί Σπουδαί, Δελτίον Της Εταιρείας Κυπριακών Σπουδών, τόμος: ΞΖ΄ - ΞΗ 2003 -2005, Λευκωσία 2005, σελ.152.
[11] Βλ. Ιερομ. Σωφρονίου Γ. Μιχαηλίδη, Ιστορία της Κατά Κίτιον Εκκλησίας, εκδ. Ι. Μ. Κιτίου, Λάρνακα 1992, σελ. 133.
[12] Βλ. Κύπρια Μηναία, τόμος Ζ, Μην Μάϊος, Λευκωσία 2000, σελ. 210-230¯